Sürdürülebilirlik, Kentsel Form, Kentsel Dönüşüm ve Yeşil Sertifika Sistemleri İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme: Ulusal Yeşil Sertifika YeS_TR Deneyimi

Özet

Kentsel yenileme ve dönüşüm ile artan inşaat faaliyetleri, uzmanlar için çeşitli ve yeni tartışma konularını da beraberinde getirmiştir. Bu tartışma alanlarından birisi de kentlerdeki riskli yapı stokunun dönüşümü için kullanılan yasal mevzuatın, mekânsal, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirlik kriterleri ile ilgili yeterli araç ve teknikleri sağlayıp sağlayamadığı konusudur. Zira, sürdürülebilir bir geleceğin gerektirdiği pek çok global sorumluluğun olduğu günümüzde sürdürülebilirlik hedefi ulusal planlama ve tasarım uygulamalarında bir zorunluluk olarak kabul edilmektedir. Nitekim Birleşmiş Milletler 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve Paris Anlaşması gereği ülkemizin de içinde yer aldığı uyumluluk süreçleri için “yeşil gündem” kentlerin vazgeçilmezi durumundadır. Kentsel müdahale türleri olarak kentsel yenileme ve dönüşümünü uygulanabilir kılmak üzere düzenlenen yasal araçların aynı zamanda kent morfolojisini geri dönülemez şekilde etkileyecek sonuçları olması da kaçınılmazdır. Günümüzde, biten, devam eden ve planlanan yenileme ve dönüşüm projelerine bakıldığında, özellikle kentsel tasarım sürecine ilişkin uygulamaların eksik kaldığı görülmektedir. Ölçeği fark etmeksizin, pek çok dönüşüm ve yenileme projesi, içinde bulunduğu kent parçasının morfolojisi ile uyumsuzluklar göstermekte, proje süreçleri herhangi bir izleme ve değerlendirmeye tabi tutulmadan tamamlanmaktadır. Uygulamalar bu şekilde devam ettiği takdirde kent merkezinde ve çeperinde kentin morfolojisi ile uyumlu olmayan, var olan morfolojiyi dikkate almayan uygulamalar gerçekleşmiş olacaktır. Tüm bu gelişmeler dikkate alındığında, dönüşüm süreçlerinde teorik çalışmaları pratiğe dökmek amacıyla ulusal ölçekte kapsayıcılığı olan araçları araştırmak ve uygulanmasına katkıda bulunmak önemli bir hal almaktadır. Bu bağlamda, yenileme ve dönüşüm hareketleri ile kentlerin geleceği şekillenirken, yeşil sertifika sistemleri, akıllı ve sürdürülebilir çevreler yaratmak için önemli bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Uluslararası alanda yaygınlaşmış pek çok yeşil sertifika sistemi bulunmaktadır. Ulusal düzlemde adaptasyonu kolaylaştıracak kültürel ve teknik koşullara sahip, özgün ve bütüncül bir yeşil sertifika sisteminin gerekliliği aşikârdır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile İTÜ’nün ortak çalışması ile geliştirilen ‘Ulusal Yeşil Sertifika Sistemi’ yeşil gündemden uzaklaşmadan ve kentlerin mevcut morfolojik yapısını göz ardı etmeden sürdürülebilir bir gelecek kurgulamayı hedeflemektedir. Bu sertifika sistemiyle sadece yapılı çevreyi değil sosyo-ekonomik ve kültürel dinamikleri de göz önüne alan bir sertifika sistemi tanımlanmıştır. Global sürdürülebilirlik hedeflerinin yerel mekân uygulamalarında en önemli araçlardan biri kabul edilen ‘yeşil sertifika sistemleri’ ile tasarım ve uygulama sürecinin etkin bir şekilde yönetileceği düşünülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’nin global sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşması amacıyla ulusal kaygılar göz önüne alınarak hazırlanan Yeşil Sertifika Sisteminin analiz ve değerlendirme süreçlerine yer verilecektir. Yeşil Sertifika Sistemi çalışmaya başladığında, hem mevcut yapı stoku içinde hem de yeni gelişme alanlarında geliştirilecek projelerde, kentsel mekânın sürdürülebilir yaşam kriterleri ile üretilmesi hedeflenmektedir. Yeşil Sertifika sisteminin yaygınlaşması ile özellikle İstanbul gibi mega kentlerde, kenti çevreleyen doğal alanların korunmasına katkı sağlaması beklenmekte, kent makro formunun müdahale edilebilir durumda olduğu orta ve küçük ölçekli kentlerde ise sürdürülebilir şehircilik ilkelerine dayanan, yüksek yaşam kalitesine sahip kent mekânlarının kurgulanmasına rehberlik edilmesi hedeflenmektedir. Sürdürülebilirlik ile ilgili politika ve uygulamalar üzerine artan yoğun tartışmalar içinde bu makale, şehir plancıları, tasarımcılar, karar vericiler ve politika yapıcıları ulusal sürdürülebilir kentsel gelişme kriterleri ve koşulları üzerine düşünmeye davet etmektedir.