İstanbul Cibali Yenileme Alanının Kent Morfolojisinin Gelişimi ve Değişimi
Anahtar Kelimeler:
kent arkeolojisi- morfoloji- kent- yenileme alanı- koruma- kentsel yenilemeÖzet
Haliç’in güney kıyısı boyunca dizilen yerleşmelerden biri olan Cibali, kıyı şeridine Haliç Surları’nın semte adını veren Cibali Kapısı ile açılır. Semtin iskânı Bizans döneminde başlar, Osmanlı döneminde nüfusun çoğunluğunu Müslüman ve Rumlar oluşturur. Cibalikapı İskelesi, ağırlıklı olarak yolcu taşımacılığına hizmet eder, ayrıca kıyı boyunca kereste, odun depoları ve tekne bakım atölyeleri (kalafathaneler) yer alır. Bu atölyeler ve ahşap evler nedeniyle Cibali Kapı çevresi büyük Haliç yangınlarından en fazla etkilenen yerlerden biri olur. Her yangın sonrası yeniden üretilen bu dokuya 1884’te Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası da eklenir. Bildirimizde yoğun tarihi ve kültürel birikime sahip olan “Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası ve yakın çevresi” nin üretim ve işletme ömrünü tamamlayarak kapatılması; Kadir Has Üniversitesi’ne tahsisi; 5366 sayılı yasa ile birlikte Cibali Yenileme Alanına dönüşümü; Kentsel, Tarihi, Kentsel Arkeolojik, I. Derece Arkeolojik Sit Alanı içerisinde birçok kentsel katmanla birlikte korunması; kent morfolojisinin mekan ve biçim bağlamında yapısal özellikler ile gelişimi ve Kadir Has Üniversitesi Cibali Kampüsü’ne dönüşümü ile alana sağlanan katkıyı anlatmayı amaçlar. Yenileme alanı statüsü ile Kentsel ve Tarihi Sit Alanı içerisindeki Cibali Yenileme Alanının yönetimi Yenileme Kurulları sorumluluğuna bırakılır. Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası yapılarının da yer aldığı, toprak üstü tarihi, kültürel, mimari değerlerin ve toprak altı arkeolojik katmanların bir arada bulunduğu, yeni yapılaşmanın bu değerlerle geliştiği bir kültür ve eğitim alanı olarak dönüşür. Cibali Yenileme Alanındaki adalarda, mevcut alan ve tarihi doku analiz çalışmaları sonucunda, arkeolojik buluntular dikkate alınarak, alan içerisinde mevcut tarihi yapı-yeni yapı ilişkisinin korumacı bir yaklaşımla nasıl kurulduğu, çevrenin nitelikli gelişiminin ön planda değerlendirildiği yeni işlevi ile tasarım süreci analiz edilir.
İndirmeler
Referanslar
/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Plan Notları (2018), İstanbul II Numaralı Yenileme Alanları Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 08.04.2014 tarih 6 sayılı, Fatih Belediye Meclisi’nin 09.02.2018 gün ve 2018/29 sayılı, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 16.03.2018 gün ve 512 sayılı, İstanbul I Numaralı Yenileme Alanları Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 19.04.2018 gün ve 3253 sayılı kararı ile kabul edilen Fatih İlçesi Tarihi Yarımadaya ait Kentsel, Tarihi, Kentsel Arkeolojik, I. Derece Arkeolojik Sit Alanı için hazırlanan 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı
Ahunbay M., Ahunbay Z. (1994). Surlar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları (7), 74-80.
Alper, M. (2006). Design Characteristics and Constructional Techniques of a Byzantine Cistern in Istanbul. Proceedings of the 5th International Conference, Structural Analysis of Historical Constructions –Possibilities of Numerical and Experimental Techniques (1). Delhi: P.B.Lourenço vd., MacMillan Advanced Research Series, 191-199.
Altuğ K. (2013). İstanbul’da Bizans Dönemi Sarnıçlarının Mimari Özellikleri ve Kentin Tarihsel Topografyasındaki Dağılımı. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Anonim (1994). Nalıncı Mimi Dede. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları (8), 330.
Crow, J. (2008). The Water Supply of Byzantine Constantinople. London.
Çeçen K. (1999). İstanbul’un Osmanlı Dönemi Suyolları. yay.haz. Celal Kolay. İstanbul: İSKİ.
Dirimtekin F. (1959). Adduction de l’eau a Byzance. Cahiers Archeologiques (X), 217-243.
Ertuğrul Ö. (1989). İstanbul’da Bizans Devri Su Mimarisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Eyice S. (1994). Sarnıçlar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları (6), 469-472.
Foss C., Winfield D. (1986). Byzantine Fortifications. Universty of South Africa.
Gyllius P. (1997). İstanbul’un Tarihi Eserleri. çev. Erendiz Özbayoğlu. İstanbul: Eren Yayınları.
İnciciyan, P.G. (1956). XVIII. Asırda İstanbul. çev. Hrand D. Andreasyan. İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları.
Muller-Wiener W. (2001). İstanbul’un Tarihsel Topografyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kahya, Y. (1997). Gizli Tuğla Tekniği. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi (2), 684-685.
Koçu R. E. (1965). Cibali. İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul (7), 3547-354.
Kuban D. (1996). İstanbul Bir Kent Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Ortaylı, İ. (1977). İstanbul’un Mekânsal Yapısının Tarihsel Evrimine Bir Bakış, TODAİE, 10:2 77-97.
Pervititch, J. (2000). Jacques Pervıtıtch Sigorta Haritalarında İstanbul. İstanbul: Tarih Vakfı- AXA OYAK.
Schneider A. M. (1977). Bildexion Zur Topographie Istanbuls. Germany: Werlag Ernst Wasmuth Tübingen.
Seçgin N. (2018). Cibali Semti 238 Pafta 1020 Ada 12 Parselde Bulunan Yapı Kalıntısı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü, Basılmamış Sanat Tarihi Raporu.
Tanman B. (1990). İstanbul Tekkelerinin Mimari ve Süsleme Özellikleri Tipoloji Denemeleri. 4 c. İstanbul: İstanbul Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
Tanman B. (1994).Emir Buhari Tekkesi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları (3), 677-678.
Taşkın F. (1994). Cibali. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları (2), 428-429.
