Gesi Vadisi Üzerinden Kültürel Sürekliliğinin Belgelenmesi ve Değerlendirilmesi: Kayseri, Mancusun (Yeşilyurt) Mahallesi

Özet

Değişen ve gelişen dünyada kentsel alanların hızla büyümesi ve kırsal alanların terk edilmesi, bunların büyüyen kentlerin çeperinde baskısı altında kalması ya da kentsel alan içinde kaybolması ile sonuçlanmaktadır. Tarihsel süreçte köylerdeki yaşam izlerini taşıyan kültürel katmanlar, günlük yaşam biçiminin oluştuğu bir sahne ve yaşamın temsil alanı olarak değerlendirilebilir. Oluşturuldukları dönemin kültürünü, toplumsal yapısını, yapım teknolojilerini ve çevreyle etkileşimini yansıtan bu katmanlar dönüşebilir devingen bir bütün ortaya koymaktadır. Geleneksel yapım tekniği, mimari alışkanlıklar ve yerel malzemeyle oluşturulan, temelde işleve bağlı ve sürdürülebilir nitelikteki kırsal kültür mirasının anlaşılması, belgelenmesi ve korunması bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Gesi Vadisi içinde yer alan Mancusun (Yeşilyurt) yerleşimi, kent merkezine 18km mesafede ve gelişen kentsel toplu konut alanları ile komşudur. Vadi coğrafi olarak içindeki tarihi köyleri, kentle birleşmekten korumaktadır. İçindeki anıt yapıların tarihinin Selçuklu Dönemine kadar ulaştığı öne sürülen Mancusun’un, 16. yüzyılda %95 oranında gayrimüslim nüfusa sahip olduğu ve Ermeni, Rum ve Türklerden oluşan ortak yaşam kültürünü 20. yüzyılın ilk yarısındaki sosyo-politik dönüşümlere kadar koruduğu bilinmektedir. Günümüzde daha çok mevsimlik bir yerleşim olarak kullanılan alanda, tarihi doku morfolojik özelliklerini halen korumakta ve zaman içindeki dönüşümünü yansıtmaktadır. Bu çalışma, yerleşimin geleneksel morfolojisi ile dönüşümünü anlamayı amaçlamaktadır. Böylece, büyüyen kentin tehdidi altında bulunan kırsal mimarlık mirası – geleneksel doku, mimari özellikler ve yapım sistemi, peyzaj ve yaşam kültürü – hakkında ipuçlarının ortaya çıkacağı açıktır. Kırsal yerleşim alanına ilişkin eski harita bulunmaması nedeniyle, araştırma yöntemi mevcut dokunun analiz ve envanteri ile bunların yazılı belge ve bilgilerle desteklenmesine odaklanmıştır. Bu kapsamda, topografya, bahçe, parsel ve sokak ilişkileri ve tipolojileri incelenmiş, yapı adası ve parsel özelindeki dönüşümler irdelenmiştir. Böylece yerleşime özgü mahalle, meydan, sokak, alt geçit, bağ-bahçe kültürü, kamusal ve özel alan, yapı, mekân kurgusu, açık ve kapalı alan ilişkilerine ve bunların zaman içindeki değişim ve dönüşümüne yönelik bulgulara ulaşılmıştır.