İran'da Tarihi Şehir Merkezlerinde İki Meydan: Semnan ve Hamadan Üzerine Kentsel Morfoloji ve Mekan Dizimi Yöntemleriyle Karşılaştırmalı Bir İnceleme
Anahtar Kelimeler:
iran geleneksel kenti- meydan- mekan dizimi- kentsel modernleşme- görsel entegrasyonÖzet
Meydanlar, geleneksel İran şehrinde farklı fiziksel ve işlevsel özelliklere sahip önemli kentsel unsurlardır. Başkentlerdeki ana meydan idari öneme sahipken, diğer şehirlerde genellikle ticari faaliyetlerin olduğu bir kamusal alan olmuştur. 20. yüzyılın başlarından itibaren, İran şehirle- rinin geleneksel kent yapısı üzerine modern sokak ağı uygulanarak dönüştürülmeye başlatıldı. Şehirlerin morfolojik mantığı pervasız müdahalelerle değişti ve geleneksel kent unsurları bir- birleriyle olan ilişkilerini kaybettiler. Bu çalışma, İran'ın geleneksel iki şehri olan Semnan ve Hamadan'daki iki meydanı analiz ederek eski ve yeninin karşılıklı etkilerini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Kentsel morfoloji, bir yöntem olarak, kentlerin geçmiş ve şimdiki mekansal yapısını ve meydanların bu yapılarda durumunu belirlemek için kullanılacaktır. Semnan'da bulunan Tirandaz Meydan, eskiden iç içe geçmiş çok sayıda açık ve kapalı alan içeren kentsel kompleksin bir parçasıydı. Kentsel modernizasyonundan sonra, Tirandaz Meydan'ın morfolo- jik karakteri tamamen değişti. Öte yandan, Hamadan'ın tarihi merkezinde, kentin yeni kamusal odak noktası olması için modern bir meydan yayalaştırılmıştır. Hamadan'ın İmam meydanı, araba trafiğini kolaylaştırmak için ilk modernizasyon hareketi tarafından 20. yüzyılın başların- da inşa edildi. Mekan dizimi analiz yöntemi, geleneksel bir meydanın mekansal özelliklerinin modern kentte nasıl değiştiğini, ve işlevsel olarak değiştirilmiş modern bir meydanın şehrin tarihi çekirdeğini nasıl etkilediğini anlamak için kullanılacaktır. Eksenel Harita analizi, mo- dernleşme sürecinde geleneksel kentlerin entegrasyon modelinin nasıl değiştiğini incelemek için yapılacaktır. Hamadan için, İmam Meydanı'ndaki araç trafiği sınırlamalarından önceki ve sonraki durumları arasında "Choice" ve "Integration HH" analiz metodları ile karşılaştırma yapılmıştır. Modeller, İmam meydanının trafik yükünü artırarak tarihi dokuya olumsuz bir etki yaptığını göstermektedir. Görsel Grafik analizi, modern kentte, Semnan'daki Tirandaz Meyda- nının mekansal özelliklerinin nasıl değiştiğini anlamak için yapılmıştır. "Visual Integration" ve "Visual Clustering Coefficient" ölçümleri, görünürlüğünü ve kamu faaliyetleri potansiyelini değerlendirmek için kullanılmıştır. Başarılı bir kamusal alan için bu niteliklerin her ikisi de gerekli olduğundan, bunların korelasyonu "scatter plot" diyagramı ile yapılacaktır. Sonuçlar, geleneksel Tirandaz Meydan'ın çağdaş Semnan'da merkeziyetini ve kamusal alan olma po- tansiyelini kaybettiğini ortaya koyuyor. Modern sokaklar, şehrin yeni ticari aksları olmak için kapalı çarşı gibi geleneksel kentsel unsurlarla yakın rekabet içindedir. Semnan'ın tarihi kapalı çarşıdan bağımsız Tirandaz Meydan'ı modern caddeye bağlanmış ve tarihi sosyo-ekonomik rolü tamamen otopark yerine dönüşmüştür. Meydanda yaya akışı azaldığından, geleneksel perakendecilerin yerini toptan satış mağazaları almıştır. Hamadan'da modern caddelerin sosyal aktiviteler açısından yüksek potansiyeli, geleneksel mahalleler dikkate alınmadan yeni bir meydan yapmak için kullanıldı. Araştırmanın sonuclarına göre, kalan tarihi evlerin yarı özel alanı, artan araba trafiği tarafından ihlal edilmektedir.
İndirmeler
Referanslar
Armanshahr Consulting Engineering Office. (2015). Tarhe Jame Shahre Semnan [The Comprehensive Master Plan of Semnan]. Ministry of Urbanism
Bland, J. M., & Altman, D. G. (1996). Statistics notes: measurement error.Bmj,
(7047), 1654. doi:10.1136/bmj.312.7047.1654. PMC 2351401. PMlD 8664723.
Bosworth, C. E. (2007). Historic cities of the lslamic world. Brill.
Grigor, T. (2016). Tehran: A revolution in making. Political landscapes of capital cities, 347-376.
lzadi, M.S. Sharifi, A. (2015). Erzyabiye Tarhe Carl Frish bar Peykarebandiye Sakhta- re Fazaee Baft Gadimiye Hamadan Ba Space Syntax [Evaluating Carl Frish's Design on Spatial Structure Configuration Concerning Old Contexture in Hamadan (Using Space Syntax Technique)]. Baghe Nazar 35-12
Karimi, K. (1998). Continuity and change in old cities: an analytical investigation of the spatial structure in Iranian and English historic cities before and after moderni- sation (Doctoral dissertation, University of London). Available from: discovery.ucl. ac.uk
Kheirabadi, M. (2000). Iranian cities: formation and development. Syracuse Univer- sity Press.
Khodadadi, S. (2015). Meydane Tirandaz-e Semnan; Masnaviye Haftad Man [The Story of Tirandaz Meydan in Semnan]. ln https://www.dana.ir/news/408866.html
Kropf, K. (1996). Urban tissue and the character of towns. Urban Design Internatio-
nal, 1(3), 247-263.
Kubat, A. S., Ozer, O., & Ozbil, A. (2013). Defining a strategical framework for urban pedestrianization projects. ln The Ninth International Space Syntax Symposium.
Markaze Amare Terafik Shahre Hamadan [The Statistics Center of Hamadan Car Traffic], in: http://traffic.hamedan.ir
Motaged, M. Sajadzade, H. (2020). Tahlile Avamele Moasser dar Keyfiyate manzare Piyaderahhaye Shahri az Didgahe Shahrvandan; Motaleye moredi: Bualiye Hamadan [Analyzing the factors affecting the quality of urban walkways from the citizens' point of view (Case study: Bouali walkway in Hamedan)]. Pajuheshhaye Jografiyaye Bar- nameriziye Shahri. 8. 3. Pp:577-596
Soltanzade, H, (1990). in Persian: Fazahaye Shahri dar Bafthaye Tarikhiye lran [Ur- ban Spaces in the Historical Texture of lran]. Cultural Research Office, Tehran
Tavassoli, M., & Bonyadi, N. (1992). ln Persian: Tarahiye fazaye shahri 1&2 [Urban space design 1&2]. Urban Planning and Architecture Research Centre of lran, Tehran.
TENC (Traffic Engineering Council Committee) (1998). Design and Safety of Pedest- rian Facilities. lnstitute of Transportation Engineers. Washington
