Covid-19 Salgınının Yayılma Eğilimleri ve Kent Morfolojisi Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi: Bursa Örneği
Anahtar Kelimeler:
Covid-19 Salgını- kentsel morfoloji- sosyo-ekonomik yapı- kentsel politika- BursaÖzet
Problem tanımı: Salgınlar ve kentler arasında ilişkisel bir bağ bulunmaktadır. Kentsel mekanda salgına yol açan koşullar ve kent yönetimlerinin salgına karşı verdiği mücadeleler salgının ya- yılma seyrini etkilemektedir. Günümüzde Covid-19'un bir salgın haline gelmesi, kent planlama ile birlikte değerlendirilmesi gereken bir süreçtir. Amaç: Bu çalışmada, kentsel alanlardaki Covid-19 vaka dağılımlarının mekansal yoğunlukları ve kent dokusunun morfolojik yapısı arasındaki ilişki sorgulanacaktır. Bu kapsamda, kentsel dokunun sosyo-mekansal özellikleri ile Covid-19 vaka dağılımı arasındaki ilişkinin ortaya ko- nulması amaçlanmaktadır. Yöntem: Bu amaçla çalışmada, Bursa metropoliten alanında farklı kentleşme dinamikleriyle oluşan ve gelişen kentsel dokular analiz edilerek, Sağlık Bakanlığı'nın aylık mekansal vaka yo- ğunluk verileri kentsel coğrafi bilgilerle yorumlanacaktır. Bu kapsamda öncelikle kentsel doku göstergelerinden yapı yoğunlukları, açık ve yeşil alan oranları, taban alanı katsayısı (TAKS) ve kat sayısı parametrelerine göre benzer nitelikli yapılaşma dokuları altlığı oluşturulacaktır. Ardından, yazarlar tarafından 2015 yılında Bursa metropoliten alanında gerçekleştirilmiş olan demografik ve sosyo-ekonomik özelliklerinin mekansal farklılaşmasını içeren çalışma kapsa- mında elde edilen, metropoliten alanın mahalle detayındaki sosyal ve ekonomik yapı haritaları kullanılarak, sosyo-ekonomik farklılaşmalar ve kentsel doku arasındaki ilişki tespit edilecektir. Son olarak, ortaya konulan sosyo-mekansal yerleşim örüntüleri ile her ay alınan mekansal vaka yoğunluk verileri arasındaki ilişki sorgulanacaktır. Bu aşamada sosyo-mekansal yapı analizi ile aylık mekansal vaka yoğunluk haritaları çakıştırılarak, vaka yoğunluğunun yüksek/ düşük olduğu alanlarda benzer nitelikteki kentsel doku ve sosyo-ekonomik yapı özellikleri ara- sındaki ilişki regresyon analizi yöntemiyle ortaya konulacaktır. Sonuç ve beklentiler: Salgın yayılımının sosyo-ekonomik kırılgan dokuların yer aldığı kentsel alanlarda yoğunlaştığı, yapısal nitelik bakımından ise ada ve parsel büyüklüklerinin daha kü- çük, açık ve yeşil alan oranının düşük ve yapı yoğunluklarının fazla olduğu konut dokularında artışın yaşandığı tespit edilmiştir. Genel olarak farklı kentleşme dinamiklerine göre seçilen tipo-morfolojik örneklem dokulara ve sosyo-ekonomik özelliklere göre salgın yayılımı değer- lendirildiğinde: kent merkezinde geleneksel konut dokusunun yer aldığı çöküntü halindeki sos- yo-ekonomik seviyesi düşük mahallelerde salgın yayılımının yüksek olduğu; yine merkeze yakın konumda yer alan üst gelir grubu hanehalklarının terk etmeye başladığı ancak hala prestijini yitirmeyen alanlarda yayılımın düşük olduğu görülmüştür. Kentin batısında yer alan üst gelir gruplarının yaşadığı müstakil konutların bulunduğu kapalı sitelerde salgın yayılımının yok de- necek kadar az olduğu; kentin kuzeyinde çok katlı yeni konut dokusunun bulunduğu mahalleler- de salgın yayılımının orta seviyede olduğu; kentin doğusunda göç ile gelen nüfusun yer seçtiği konut kalitesi düşük plansız konut alanlarından oluşan mahallelerde ise salgın yayılımının en yüksek seviyede olduğu görülmüştür. Çalışmanın sonunda bir kent planlama problemi olan salgın yayılımının morfolojik yapıyla ve kentsel yapının sosyo-ekonomik özellikleriyle bağlantısı yorumlanarak, yerleşik araç ve tek- niklerle üretilen kentsel dokunun yenilenmesinde ve gelişme alanlarında rehberlik edebilecek öneriler sunulacaktır.
İndirmeler
Referanslar
Bereitschaft, B., Scheller, D. (2020). How Might the COVlD-19 Pandemic Affect 21st Century Urban Design, Planning, and Development?. Urban Sci 4, Article 0056.
Borjas, G.J. (2020). Demographic Determinants of Testing lncidence and COVlD-19 lnfections in New York City Neighborhoods. lnstitute of Labor Economics 13115.
Campisi, T., Acampa, G., Marino, G., Tesoriere, G. (2020). Cycling Master Plans in ltaly: The l-BlM Feasibility Tool for Cost and Safety Assessments. Sustainability 12(11), 4723-4743.
Chigbu, U.E., Onyebueke, V.U. (2021). The COVlD-19 pandemic in informal settle- ments: (re)considering urban planning interventions. Town Plan. Rev. 92, 115-121.
Constable, H. (2020). How Do You Build a City for a Pandemic?. (https://www.bbc. com/future/article/20200424-how-do-you-build-a-city-for-a-pandemic). Erişim Tari- hi: 10.03.2021.
Eagles, P. (2020). Personal Opinions on the Canadian Park Use Restrictions due to the COVlD-19 Pandemic. TAPAS Special Topic Webinar: Protected Areas and COVlD-19. (https://www.researchga te.net/publication/341411889). Erişim Tarihi: 15.03.2021.
Geng, D.C., lnnes, J., Wu, W., Wang, G. (2021). lmpacts of COVlD-19 Pandemic on Urban Park Visitation: a Global Analysis. J. For. Res. 32, 553-567.
Goniewicz, K., Khorram-Manesh, A., Hertelendy, A., Goniewicz, M., Naylor, K., & Burkle, F. (2020). Current response and management decisions of the European union to the COVlD-19 outbreak: A review. Sustainability, 12(9), 3838-3850.
Güller, C., Çiçek, M.S., Varol, Ç. (2020). Mimarlık Pratiğinin Dönüşümü ve Salgın. Dosya 47, 91-102.
Jacobs, J. (1961). Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı. İstanbul: Metis Yayınları.
Köm, Y. (2020). Mimarlık Pratiğinin Dönüşümü ve Salgın. Dosya 47, 64-69.
Lai, K.Y., Webster C., Kumari, S., Sarkar, C. (2020). Urban Built Environment lnter- ventions for Prevention and Management of COVlD-19. Current Opinion in Environ- mental Sustainability 46, 27-31.
Megahed, N.A., Ghoneim, E.M. (2020). Antivirus-Built Environment: Lessons Le- arned from Covid-19 Pandemic. Sustainable Cities and Society 61, Article 102350.
Musselwhite, C., Avineri, E., Susilo, Y. (2020). Editorial JTH 16 -the Coronavirus Disease COVlD-19 and lmplications for Transport and Health. Journal of Transport & Health 16, Article 100853.
Mutlu, E. (2015). Bursa Metropoliten Alanının Demografik ve Sosyo-Ekonomik Özelliklerinin Mekansal Farklılaşması. Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Patel, A. (2020). Preventing COVlD-19 Amid Public Health and Urban Planning Fai- lures in Slums of lndian Cities. World Medical & Health Policy 12(3), 266-273.
Raju, E., Ayeb-Karlsson, S. (2020). Covid-19: How Do You Self-lsolate in a Refugee Camp?. lnternational Journal of Public Health 65, 515-517.
Salama, A.M. (2020). Coronavirus Questions that Will Not Go Away: lnterrogating Urban and Socio-Spatial lmplications of COVlD-19 Measures. Emerald Open Rese- arch 2(14) Article 13561.
Sanil, H., Ramakrishnan, S., Qureshi, M., Khan, N., Al-Kumaim, N. (2020). Pandemic thoughts, civil infrastructure and sustainable development: Five insights from CO- VlD-19 across travel lenses. Talent Development & Excellence, 12(2s), 1690-1696.
UN-HABlTAT (2010), Planning Sustainable Cities: UN-Habitat Practices and Pers- pectives. Nairobi: UN-Habitat.
United Nations Department of Economic and Social Welfare (2020). (https://www. un.org/ en/development/desa/population/migration/data/estimates2/estimates19.asp). Erişim Tarihi: 10.03.2021.
URL1.https://www.theguardian.com/world/2020/feb/07/paris-mayor-unveils-15- minute-city-plan-in-re-election-campaign (ET: Ekim, 2020).
Yıldız, Ş. (2020). Felaketle Şekillenen Kentsel Mekan: Esnek Adaptasyon, Kapalı Sistem Sürdürebilirliğine Karşı. Dosya 47, 52-57.
