İzmir Bölge Morfolojisinin Fraktal Analiz Yöntemiyle İrdelenmesi
Özet
Ekonomik, teknolojik ve kültürel değişiklikler doğrultusunda geleneksel kent-kır sınırlarının ortadan kalktığı, kentselliğin ağ ve düğümler vasıtasıyla daha geniş ölçeklerde gerçekleştiği kabulleri ortaya çıkmıştır. Yerleşme sistemleri ve kent-bölgeler doğa bilimlerine bağlı sosyal bilimler epistemolojisi doğrultusunda kendini organize eden, açık sistemler olarak tanımlan- maktadır. Kaotik bir yapıya sahip, doğrusal olmayan ve Öklid geometrisine indirgenemeyen yerleşme örüntüsünün nasıl temsil edileceği literatürde önemli bir çalışma alanı olarak gö- rülmektedir. Kenti karmaşık bir sistem olarak elen alan yaklaşımlar arasında yer alan fraktal analiz; düzensiz, parçalı, kırıklı formları düşünmek, betimlemek ve hesaplamak için kullanılan bir matematiksel araçtır. Yerleşimleri kent-bölge sistemi olarak ele alan yaklaşımlar literatür- de kısıtlıdır. Türkiye çalışmaları ise yerleşmelerin eski tarihli görsellerinin teminin güçlüğü nedeniyle güncel ve kısa geçmişe dayanan kent ve kent parçalarını ele almıştır. Bu çalışma- da İzmir'in bir kent bölge olarak karmaşıklık kuramı bakış açısıyla zamana bağlı yerleşme sistemi ve mekansal örüntüdeki değişikliklerinin 20. Yüzyıl ortasından itibaren ele alınmak üzere tespiti amaçlanmıştır. Kentsel dokular ve kent sistemleri yapıları gereği ölçeğe duyarlı olduklarından geniş bölge (extended region) ve çekirdek bölge (core-region) olmak üzere iki ölçek tespit edilmiştir. Kent-kır ve bölgenin sınır tespitlerindeki bulanıklık nedeniyle çalışmada fraktal bir yapıya sahip olan ulaşım sistemi analiz edilmiştir. Bu kapsamda çekirdek bölge için Harita Genel Müdürlüğünden ve geniş bölge için Karayolları Genel Müdürlüğünden temin edilen haritalar üzerinden 1950li yıllardan günümüze kadar İzmir kent-bölgesinin fraktal boyut değişimi, nüfus ve morfolojik gelişme eğilimleri irdelenmiştir.
İndirmeler
Referanslar
Amin, A. Thrift, N. (2002). Cities: remaining the urban, Ethnicities. SAGE
Angelo, H. (2016). From the city lens toward urbanization as a way of seeing: co- untry/city binaries of an urbanizing planet. Urban Studies Journal, 1-21
Baranger, M. (2001.) Chaos, complexity, and entropy a physics talk for non-physicists. New England Complex Systems institute
Batty M., Longley P. (1994). Fractal cities: a geometry of form and function. San Diego, CA Academic Press
Batty, M. (2005). Cities and complexity: understanding cities with cellular automata, agent based models and fractals. Cambridge: MiT Press
Brenner, N. (2013). Theses on urbanization. Duke University Press Public Culture 25 (1)
Brenner, N., Schmid C. (2014). The 'Urban Age' in question. international Jorunal of Urban and Regional Research 38(3), 731-755
Frankhauser, P. (2004). Comparing the morphology of urban patterns in Europe a fractal approach, in: European Cities insights on outskirts, Report COST Action 10 Urban Civil Engineering, Yol. 2, Structures, edited by A. Borsdorf and P. Zembri, Brussels, 79-105.
Hatna E., Benenson, i. (2012). The Schelling model of ethnic residential dynamics: beyond the integrated - segregated dichotomy of patterns. Journal of Artificial Socie- ties and Social Simulation 15 (1) 6
ibanez, D., Katsikis, N. (2014). Grounding Urban Metabolism. New Geographies Lab, Harvard University Press
Kaya, S. (2003). Kentsel mekan zenginliğinin kaos teorisi ve fraktal geometri kullani- larak değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi
Kaya, S., Bölen, F. (2017). Urban DNA: Morphogenetic analysis of urban pattern. international Journal of Architecture & Planning Yolume 5, issue 1, 10-41
Lu, Y., Tang, J. (2004). Fractal Dimension of a transportation network and its relati- onship with urban growth: A study of the Dallas- Fort Worth Area. Environment and Planning B: Planning and Design 2004, volume 31, 895 - 911
McAdams, M. (2007). Fractal analysis and the urban morphology of a city in a deve- loping country: A case study of İstanbul, İstanbul: Marmara Coğrafya Dergisi
Peitgen, H.O., Jürgens, H., Saupe, D. (2004). Chaos and fractals: New frontiers of science. Springer Yerlag Press
Portugali, J. (2000). Self organization and the city. Berlin: Springer-Yerlag
Portugali, J. (2009). Self-organization and the city. Eslab (Environmental Simulation Lab), Encyclopedia of Complexity and Systems Science, 7953-7991
Portugali, J. (2015). SiRN-Synergetic inter representation networks: An approach to urban planning and design with implications to visual reasoning and design creativity. Studying Yisual and Spatial Reasoning for Design Creativity
Tekeli, İ. (2016). Yerleşmeler için temsil sorunlari ve strateji önerileri. Ankara: İdeal Kent Araştırmaları
Terzi, F., Bölen, F. (2009). Urban sprawl measurement of İstanbul. European Planning Studies 17 (10), 1559-1570
Thomas, i., Frankhauser, P. (2013). Fractal dimensions of the built-up footprint: Buil- ding versus roads. Fractal evidience from Antwerp (Belgium). Environment and Plan- ning B Planning and Design, Ocak 2013
URL-1: 'Centers From Above', https://citiesfoundation.org/2013/centers-from-above/
