Çeper Kuşakların Mekânsal Büyüme Üzerindeki Etkisi: Bursa
Anahtar Kelimeler:
Mekansal büyüme- Çeper kuşaklar- Uzaktan algılama- BursaÖzet
Çeper kuşaklar, en basit ve genel anlamıyla, kentin gelişim aşamalarının izlerini taşıyan, tarihsel süreç içerisinde kentin mekansal büyümesine dair ipuçları veren, kontrolsüz yayılmayı belli dereceye kadar önleyebilen, kent için ekolojik öneme sahip bölgelerdir. Çeper kuşaklar sadece statik bir yapı alanının çeperindeki mekansal izler değil, aynı zamanda kentin diğer mekansal kullanımlarına oranı ve fonksiyonlarıyla bağlantılı, zaman içerisinde farklı işlevler yüklenen ya da farklı alan büyüklüklerine dönüştürülen ve çevresini dönüştüren yapıda olmuşlardır. Bu çalışmanın amacı, Bursa'nın çeper kuşaklarını analiz ederek mekansal büyümeyi ne derecede yönlendirdiğini ortaya koymaktır. Çalışmada "Çeper kuşaklar Bursa'nın mekansal büyümesini ne ölçüde kontrol altına alabilmiştir?" sorusuna yanıt aranmıştır. Bursa'nın geçmişten günümüze olan kentsel gelişmesinde etkili olan sanayileşmeyle ve hızlı nüfus artışıyla, yerleşme alanının doğal eşikleri (tarım arazilerine, jeolojik-jeofizik yapısına ve ekolojik yapısına göre) aşarak Bursa Ovası'na yayılması, mekansal büyümenin hızlanması ve giderek sürdürülebilir kentsel büyümenin endişe verici boyutlara ulaşması Bursa'nın mekansal gelişmesinin kontrol altına alınması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Çalışmada, 1987, 1995, 2002 ve 2011 yıllarına ait Landsat TM 4-5 uydu görüntüleri kullanılarak Coğrafi Bilgi Sistemleri'nde uydu görüntüsü sınıflandırma aracı ve görüntü işleme yöntemiyle mekansal büyüme analiz edilmiştir. Ayrıca, 1860 Suphi Bey Haritası, 1960 Piccinato Kent Planı, 1976,1984 ve 1995 Kent Planları ve açık uydu görüntüleri ile mekansal büyüme izleri açısından karşılaştırmalar yapılarak, Bursa'nın büyüme karakteristiğinin tanımlanmasına ve çeper kuşakların büyüme üzerindeki etkilerinin ortaya konmasına çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda Bursa kent merkezindeki mekansal büyümenin plan dışı alanlarda da gelişme gösterdiği ve yerel fiziki planların kontrolsüz gelişmeyi önleyemediği görülmüştür. Bursa'nın sürekliliği olmayan orta çeper kuşaklara (kendiliğinden oluşan ya da oluşturulan) sahip olmasının mekansal büyümenin kontrollü yönlendirilmesi üzerinde önemli bir etkisinin olmadığı, zaman içerisinde orta çeper kuşakların aşıldığı ve büyümenin kontrolsüz olarak devam ettiği tespit edilmiştir.
İndirmeler
Referanslar
Carter, H., ve Wheatley, S. (1979) "Fixation Lines and Fringe Belts Lans Uses and Social Areas: Nineteenth-Century Change in the Small Town", Transactions of the Institute of British Geographers, New Series, 4, 2, 214-238.
Conzen, M.P. (2009) "How Intemalize their former urban fringes: a cross-cultural comparison", Urban Morphology, 13, 1, 29-54.
Conzen, M.P., Gu, K., ve Whitehand, J.W.R. (2012) "Comparing traditional urban form in China and Europe: A fringe-belt approach", Urban Geography, 33, 1, 22-45.
ÇDR (2011) Bursa İl Çevre Durum Raporu, Bursa Valiliği Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü, Bursa. Ducom, E. (2005a) "Fringe belts in french cities: comparative study of Rennes, Nantes, Tours",
Approaches in Urban Morphology, Division of Geography, Newcastle upon Tyne, 34-43.
Ducom, E. (2005b) "Processes of urban change: planning and monitoring strategies through the application of the fringe belt model to Nantes and Rennes (France)", Cities in Global Perspective: Diversity and Transition, IGU Urban Commission, Tokyo.
Lal, H. (1987) "City and urban fringe: a case study of Bareilly", Concept Publishing, New Delhi, India. Louis, H. (1936) "Die geographische gliederung von gross-Berlin", Landerkundliche Forschung: Krebs¬
Festschrift, Stuttgart: Englehom, 146-171.
Ünlü, T. (2012)"Thinking about urban fringe belts: a mediterranean perspective", Urban Morphology, 17, 1, 5-20.
Whitehand J.W.R. (1967) "Fringe belts: a neglected aspect of urban geography", Transactions of the Institute ofBritish Geographers, 41, 223-233.
Whitehand J.W.R. (1972) "Building cycles and the spatial pattem of urban growth", Transactions of the Institute of British Geographers, 56, 39-55.
Whitehand J.W.R. (1977) "The hasis for an historico-geographical theory theory of urban form", Transactions ofthe Institute ofBritish Geographers, 2, 3, 400-416.
Whitehand, J. W. R. (1987) "The changing face of cities: a study of development cycles and urban form", Institute of British Geographers Special Publication, 21, 76-94.
Whitehand, J. W. R. (1988) "Urban fringe belts: development of an idea", Planning Perspectives 3, 47-58. Whitehand, J.W.R. (1994) "Development cycles and urban landscapes", Geography, 79, 3-17.
Whitehand J.W.R. (2001) "British urban morphology: the conzenian tradition" Urban Morphology, 5(2), 103-109.
Whitehand J.W.R. (2005) "Urban morphology, urban landscape management and fringe belts" Urban Desing, 93, 19-21.
Whitehand J.W.R. (2007) "Conzenian urban morphology and urban landscapes", 6th Intemational Space Syntax Symposium, İstanbul, ii01-ii09.
Whitehand J.W.R. (2009) "The structure of urban landscapes: strengthening research and practice", Urban Morphology, 13, 1, 5-27.
Whitehand, J.W.R., ve Morton, N.J. (2003) "Fringe belts and the recycling of urban land: an academic concept and planning practice", Environment and Planning B: Planning and Design, 30, 819-839.
Whitehand, J.W.R., ve Morton, N.J. (2006) "The fringe-belt phenomenon and socioeconomic change. urban studies", 43, 11, 2047-2066.
Whitehand, J.W.R., Gu, K., ve Whitehand, S.M. (2011) "Fringe belts and socioeconomic change in China", Environment and Planning B: Planning and Design, 38, 41-60.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2022 Merve Yılmaz- Fatih Terzi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
