Kıyı Odaklı Kamusal Alan Yaratan Kentlerde Kıyı Ardı Kent Morfolojisi ve Gelişimi: Atakum Örneği

Özet

Kentler dünya üzerinde insan eli ile yapılmış, karma arazi kullanımlarına sahip en büyük yapılaşmış alanlardır. Günümüzde küresel nüfusun yarısından fazlasına ev sahipliği yapmaktadırlar. Uzmanlaşmış iş kollarının yer aldığı, üretim ve tüketimin çeşitli ve yoğun olduğu, çoğu kez yapı yoğun mekânsal form ve dokulardır. Kent planlamanın temel girişimlerinden biri bu nüfusun ihtiyaç duyduğu boşluğun planlama ilkeleri bağlamında tasarlanmasıdır. Kent planlama bu boşlukta kentsel alan veya mekânı oluştururken doğal ve yapay kaynaklara ihtiyaç duymakta ve bunları planlı olarak kullanmaya çalışmaktadır. Planlama dönemsel olarak farklı vizyonlarla tarihten bugüne disiplin olarak gelişimine devam etmektedir. Çağımızın mottosu olan sürdürülebilirlik günümüz kent planlama ve tasarım disiplininin en önemli yaklaşımları arasındadır. Bu yaklaşım temelde artan nüfusa karşın azalan kaynakların dengeli kullanılması çabasını içermektedir.  Bu çaba kentin formunu etkileyebilmektedir. Kaynakların daha verimli kullanılması için daha yoğun kentsel doku yaratmaya çalışan uygulamalar tercih edilebilmektedir. Bunun sonucunda alansal olarak yapı/zemin oranı yüksek, dikey olarak gelişen kent politikaları uygulanmaktadır. Bu çalışmanın amacı özellikle son yirmi yılda yapı yoğun kentsel gelişim politikasına yönelen ve bir kıyı yerleşkesi olan Atakum’un kentsel gelişim formuna ve mekân tasarımına nelerin etki ettiğini saptamak ve bunları sürdürülebilirlik bağlamında analiz etmektir. Bunun için bölgenin arazi kullanımı incelenmiş, kamusallık ve erişilebilirlik bağlamlarında mekânsal analizler yapılmıştır. Kentsel formu oluşturan mekân dizimleri üzerinden ve mekân algısı incelenmiştir. Kentsel arazi kullanım türlerinde karakteristik bir formun varlığı araştırılmıştır. Araştırmalar sonucunda Atakum’un kıyı odaklı rekreasyona önem verdiği, kıyı ardında bunun göz ardı edilen yapı yoğun ve yüksek yapılaşmanın olduğu, hali hazırda yapılaşmış alanlar arasında kentsel boşluğun kalmadığı, toplu taşım girişimlerinden tramvayın yaya ulaşımını kıyı alanına zorlaştırıcı nitelikte tasarlandığı, karakteristik ve sürdürülebilir bir kent formunun bulunmadığı, rekreatif açıdan dengeli ve yaşanabilir mekânların tasarlanmadığı tespit edilmiştir.