Kentsel Mekânsal Gelişim ile Ekonomik Faaliyetlerin Mekânsal ve Organizasyonel Yapıları Arasındaki İlişki: Gaziantep Örneği

Özet

Kentsel mekânın gelişimi idari, siyasi, ekonomik ve çevresel yapı, ulaşım ağları ve iletişim teknolojileri gibi pek çok faktörden etkilenmektedir. Yapılan çalışmalar ekonomik faaliyetlerde gömülü olan sosyal yapının örgütlenme biçimi ile kentsel mekân kullanımı arasında önemli bağlantılar olduğunu göstermektedir. 1950li yıllardan bugüne kadar devinim gösteren sanayi sektörünün mekânsal ve organizasyonel yapısı kentin mekânsal gelişimini etkilemektedir. Özellikle ulaşım ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle, üretim sürecinde mekâna bağlılığı azaltmaya yönelik çeşitli arayışlar söz konusu olmaktadır. Bu çalışma kentsel mekânsal gelişim ile ekonomik faaliyetlerin mekânsal ve organizasyonel yapıları arasındaki ilişkiye odaklanmaktadır. Çalışmanın amacı, kentin mekânsal gelişimi ile sanayi faaliyetlerinin yer seçimi ve organizasyonel yapıları arasındaki ilişkiyi Gaziantep özelinde irdelemektir. Alan çalışması kapsamında, Türkiye’nin önemli sanayi metropollerinden olan Gaziantep ilinin seçilmesinde, Gaziantep’in sanayi tabanlı bir kentsel gelişim izlemesi, sanayi sektöründe sahip olduğu öncü rol, İpekyolu ve bulunduğu konum potansiyelleri etkili olmuştur. Çalışmanın konusu ve amacı kapsamında, nicel ve nitel araştırma tekniklerinin bir arada olduğu karma yöntemli araştırma deseni kullanılmıştır. Çalışmanın yöntem adımları şu şekildedir: i) nüfusa dayalı kentsel mekânsal morfolojinin belirlenmesi, ii) kentteki sanayi odaklarının firma adres verileri üzerinden tespiti, iii) bu odaklardaki firma sektör verileri üzerinden LQ analizi ile sektörel uzmanlaşmalarının belirlenmesi, iv) sanayi ve kent gelişiminin (kentsel kullanımlar ve makro form açısından) tarihsel süreçteki oluşumunu ve birbiri ile etkileşimini sözlü tarih çalışmasıyla ortaya koyarak, sanayinin ve kentin mekânsal gelişme dinamiklerinin bir arada değerlendirilmesi. Çalışmanın veri tabanı Gaziantep Sanayi Odası'ndan alınan kentin sanayi yapısına yönelik verilerden oluşmaktadır. Ayrıca sözlü tarih çalışması için teknik mesleğe mensup ve alanında uzman dokuz kişi ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, bir yandan kentteki sanayi odakları ile kentsel mekânsal gelişim arasındaki etkileşim ortaya koyulurken, diğer yandan söz konusu etkileşim uzman bakış açısıyla tarihsel süreçte değerlendirilmiştir.