Kentsel Morfolojiyi Mimarlık Üzerinden Düşünmek: “Dönüştürücü-Onarım” Merkezli Kentsel Müdahale Yaklaşımı

Özet

Hali hazırda dünya nüfusunun çoğunluğunun kentlerde yaşadığı ve bu oranın giderek artacağı olgusu, kentlerin politik, ekonomik ve sosyal bakımdan bir laboratuvar ve rekabet alanı olmalarını kaçınılmaz kılar. Küreselleşmenin neoliberal politik ekonomisi, ulusal, bölgesel ya da yerel bağlamlar içerisinde gömülü olarak işleyen ve devralınan kurumsal çerçevelere göre biçimlenen sosyo-mekânsal bir dönüşüm süreci olarak kentlerde işler. Bu süreçte mevcut kurumsal düzenleme ve siyasal uzlaşmalar, yeni politika programları ile tahrip edilerek piyasa odaklı ekonomik büyüme, metalaştırma ve sermaye merkezli yönetim için gerekli yeni altyapılar inşa edilir. Kentsel mekânlar, bu sürecin taleplerine göre yeniden biçimlendirilir. Dolayısıyla yeniden inşa sürecinin dinamiği, sermaye dolaşımını arttırmak için sürekli talebin oluşturulmasıdır. Bu durum, kentsel mekânın gelişiminde düzensizlikler oluşturur. Bu yaklaşım piyasa odaklı dönüşüm mantığı olarak gerçek ekonomik ve sosyal ihtiyaçlardan çok elitist varsayımlar ve bürokratik dinamikler üzerine eğilir. Kentleşme pratiklerinde işlevi bu aktörler arasındaki dengeyi ve uzlaşıyı kurmak olan profesyonel disiplinlerin tasarım fikirleri de bu varsayım ve dinamiklere göre şekillenir. Farklı bağlam ve koşullarda gerçekleşmesine rağmen mevcut kentleşme pratiklerinin neoliberal politik ekonomi mantığıyla işlemesi ve yıkıp yeniden yapmaya dayalı olması, mekânsal farklılıkları ve çeşitliliği tahrip ederek homojen mekânsal sonuçlar üretir ve kentsel morfolojinin heterojen çoğulcu yapısını zedeler. Dolayısıyla bu bildiri, mevcut kentleşme dinamikleri yerine, mimarlık ediminin, doğrudan kentleşme sürecine, dolaylı olarak da kentsel morfolojinin evrilmesine, alternatif bir onarım modeli olabilmesini, -karşılaştırmalı kavramsal bir tartışmayla- argümanlaştırır. Mimarlık pratiğinin, kentin politik ve biçimsel projesinin ilişkisel yapısını merkeze alan bir “dönüştürücü-onarım” yaklaşımıyla kentsel morfolojinin sosyo-mekânsal bağlamların heterojen yapısına göre yeniden biçim kazanabileceği potansiyeline odaklanır. Bütünü önceden kuran ve bu bütüne göre boşlukları nesnelerle dolduran üstten bir planlama yaklaşımı yerine kentin mikro alanlarını iç dinamiklerle düzenleyen ve bu alanların farklılığını kentin genelinde belirginleştirerek birbirine eklemleyen içerden bir kent mimarlığını tartışmaya açar.