Kent Merkezinde Park, Sokak ve Meydan Etkileşiminin Psikocoğrafi Morfolojisi: Ankara, İstanbul, İzmir ve Van Örneklerinde Yürüme Ediminin Mekânsal Topolojisi
Anahtar Kelimeler:
Kamusal mekân- Kentsel morfoloji- Mekânsal topoloji- Psikocoğrafy- Yürüme edimiÖzet
Her kentin kendine has bir sosyo-mekânsal karakteri ve buna bağlı olarak her kent merkezinin de kendine has bir ritmi, ruhu ve bunun gündelik hayat içinde duyumsandığı bir yanıyla fiziksel diğer yanıyla psikolojik bir morfolojisi vardır. Psikocoğrafi morfoloji, fiziksel olanla psikolojik olanın kesişiminde, fiziksel çevreyle insan algı ve deneyiminin karşılıklı etkileşimini imler. Bu çerçevede, sokak-park-meydan örüntüsü, kent içinde yürüyen bedenin hareket ve durmaları için bir bağlam oluştururken, psikocoğrafi morfolojinin de altlığını üretir. Bu çalışmanın irdeleyeceği ana soru seçilen dört kent merkezinde (İstanbul, Ankara, İzmir, Van) sokak-park ve meydanların karşılıklı etkileşimlerinin morfolojik olarak nasıl farklılaştığı ve kentin ritmiyle birlikte çeşitlenen fiziksel örüntünün psikolojik kurgulara nasıl altlık oluşturduğudur. İstanbul’da Taksim Meydanı-Gezi Parkı ve İstiklal Caddesi, Ankara’da Güvenpark-Atatürk Bulvarı ve Kızılay Meydanı, İzmir’de Kordon boyunca dizilen meydan ve lineer park sistemleri ile Van’da Maraş-Cumhuriyet Caddeleri-(yıkılan) Sanat Parkı-Sanat Sokağı-Feqıye Teyran Parkı ve Beşyol Meydanı gerek tarihsel-politik katmanlarıyla gerekse park-sokak-meydan etkileşiminin farklı mekânsal topolojilerini sunmaları nedeniyle bu bağlamda ilginç birer örnektir. Ritimler, biçimler ve sembolik anlamlar değiştikçe, merkezin psikocoğrafi morfolojisi ve kentin kamusal etkinliklerine nüfuz eden ruhu da değişecektir. Çalışma kapsamında, farklı çizgisellikleriyle dört omurga mekânsal topoloji yöntemiyle üç alt soru çerçevesinde irdelenecektir. İlkin ‘psikocoğrafi morfoloji’nin anlamı soruşturulacak; kentsel morfoloji tanımları ve yaklaşımları irdelenerek, mekânsal topoloji analizi ve Lynch’in Kent İmgesi bileşenleri bu çerçeveye eklenerek psikocoğrafi analizler temelinde metodolojik çerçeve tartışması yapılacaktır. İkinci adımda, dört kentte seçilen alanların morfolojik karakterleri fiziksel-simgesel boyutlarıyla tartışılacak; son olarak bu dört bölgedeki park-meydan-sokak ilişkisi yürüme edimine altlık oluşturan rota-odak örüntüsü bağlamında yazarın zihin haritası ve yürüme deneyimine referansla incelenerek psikocoğrafi bağlamı içinde karşılaştırılacaktır. Bu karşılaştırma hem daha kapsamlı bir psikocoğrafi analizin pilot çalışmasını oluşturacak hem de mekânın yeniden üretimindeki gizil siyasa ve tasarım mekanizmalarına da [her bir alan çalışmasının kendi coğrafi ve tarihi süreçleri içinde] ışık tutacaktır. Çalışma kentsel morfoloji alanına psikolojik-politik girdileri ekleyerek, tasarım-kentsel politika alanlarını ilişkilendirmeyi de hedeflemektedir.
İndirmeler
Referanslar
Bildiri Metni: Kentte Bedenin Oluşturduğu Ev. (9.9.2011). http://www.depolarla.blogspot.com, Kentsel Konut, Yeniden Bugün, İstanbul Konulu Mimari Tasarım Stüdyosu Çalışma ve Depolama Alanı.
Boz, M. & Kubat, A. S. (2019). Başkent Ankara’nın iki simgesel örnek üzerinden morfolojik analizi. “DeğişKent” Değişen kent, mekân ve biçim, Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, İstanbul, Türkiye.
Can, I., Çil, E., Yaylalı Yıldız, B., Kılıç Çalğıcı, P., & Velibeyoğlu, K. (2013). Morphological analysis of the transformations of Konak Square in Izmir. In 9th International Space Syntax Symposium, SSS 2013. Sejong University Press.
Conzen, M. R. G. (1969). Alnwick, Northumberland: a study in town-plan analysis. London: Institute of British Geograpers Publication 27, 2nd edn., Institute of British Geographers.
Covery, M. (2011). Psikocoğrafya: Londra Yazıları. Kalkedon Yay.
Debord G. (1955). Introduction to a critique of urban geography [translated by Ken Knabb]. Les Nevres Mues, Situationist International Anthology. Bureu of Public Secrets, 2006 (revised and expanded edition).
Göregenli, M. (2010). Çevre psikolojisi – insan mekân ilişkileri. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
İlkay, Y. (2007). The political struggle on and at public space: The case of Kızılay Square (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, ODTÜ).
İlkay, Y. (2016). (Re)Production and appropriation of open public spaces: Representational moments for urban green in Ankara. Yayınlanmamış doktora tezi, ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kentsel Politika Planlaması ve Yerel Yönetimler Ana Bilim Dalı.
İlkay, Y. (2018). Liveliness pattern of Van city centre (Bazaar) from the viewpoint of flâneur/flâneuse: spatial topology of two main axes with open and green areas. Cultural landscape of Van, Turkey (e-book), 12. bölüm, [Editörler: Gökçen Firdevs Yücel Caymaz ve Bilge Işık], s. 168-183. İstanbul Aydın Üniversitesi Yayınları.
İlkay, Y. (2021). Planlamada Psikocoğrafya: Beden, kent ve yürüme edimi çerçevesinde yeni bir metodoloji inşası. KBAM, Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Ağı 8.Sempozyumu, 2-3-4 Aralık 2021, Konya, Türkiye.
İlkay, Y. (2022). Evaluation of psychogeography in planning as a new spatial methodology via ‘walking body’. Geographies, Planning & Tourism Studios, 2(2):107-118. https://doi.org/10.5505/gpts.2022.29392
Jiang, B. ve Omer, I. (2007). Spatial topology and its structural analysis based on the concept of simplicial complex. Transactions in GIS. 11(6), s.943-960.
Kelly F. (2020). ‘Hurry up please, it’s time!’ A psychogeography of a decommissioned university campus. Teaching in Higher Education, 25(6), 722-735. https://doi.org/10.1080/13562517.2020.1746263
Lefebvre, H. (1991). Production of Space, Blackwell.
Lynch, K. (2010). Kent İmgesi, Türkiye İş Bankası Yayınları/Kültür Yayınları.
Özgen, N. (2020). Davranışsal coğrafyada temel kavramlar. Davranışsal coğrafya, Özgen N. ve Coşkun S. (Ed.), pp. 1-51. Pegem Yayınları.
Özkan Özbek, M. (2021). Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin morfolojik evrimi ve sentaktik analizleri. Tasarım Kuram, 17(32), 35-54. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2021.83435
Ratti, C. (2004). Urban Texture and Space Syntax: Some Inconsistencies. Environment and Planning B: Planning and Design. Volume 31, s.000-000.
Sarı, J. (2013). Kenti deneyimleme aracı olarak psikocoğrafya. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı.
Seamon, D. (2013). Place attachment and phenomenology, the synergistic dynamism of place. Place attachment, (der. Manzo & Wright). Routledge.
Simonsen, K. (2005). Bodies, sensations, space and time: the contribution from Henri Lefebvre. Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 87:1, pp. 1-14. DOI: 10.1111/j.0435-3684.2005.00174.x
Şahin Yeşil, S. (2016). Psikocoğrafya ve bir şehir gezgininin anıları. Monograf / Edebiyat Eleştirisi Dergisi, 2016/5, 124–149. http://monografjournal.com/sayilar/5/psikocografya-ve-bir-sehir-gezgininin-anilari.pdf
Ünlü, T. (2019). Mekânın biçimlendirilmesi ve kentsel morfoloji. “DeğişKent” Değişen kent, mekân ve biçim, Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, İstanbul, Türkiye.
Yorgancıoğlu D., & Çolak I. (2020). Bedensel deneyime dayalı yer bilgisinin yeniden yapılandırılması için bir yöntem irdelemesi: Deneyimsel harita. Megaron, 15(1), 126-137. https://doi.org/10.14744/MEGARON.2020.80269
Ek Dosyalar
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Yasemin İlkay
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
