Bağdat Kenti’nin Çağdaş ve Geleneksel Konut Dokusunun Kentsel Bütünleşme ve Algılanabilirlik Yönünden Karşılaştırmalı Analizi

Özet

Hillier ve Hanson (1984) kentsel ortamda sosyal yaşam ve fiziksel mekan arasındaki etkileşimleri ölçmek ve değerlendirmek için mekan dizimi teorisini oluşturmuşlardır. Mekanın sosyal mantığı olarak adlandırılan bu ilişkiler ağı mekan dizimi (space syntax) yönteminin sunduğu sayısal araçlar ile ölçülerek, kentsel mekanın konfigürasyonuna ve insan davranışının bundan nasıl etkilendiğine dair objektif değerlendirmeler yapılmasına olanak sağlarlar. Bu araştırmanın konusu olan ve dünyanın en eski yerleşmelerinden birisi olan Bağdat kenti geleneksel dokunun hala varlığını sürdürdüğü bir morfolojiye sahipken, son yıllarda ve özellikle savaş sonrası dönemde, artan nüfus artışı ile birlikte gelişen konut ihtiyacına cevap vermek amacıyla yeni yerleşim tipolojilerinin planlandığı bir sürece girmiştir. Bu araştırmanın amacı, köklü bir kentsel yerleşme geleneğine ve mimari dokuya sahip olan Bağdat kentinde sosyal yaşam kültürünün sürdürüldüğü geleneksel yerleşme örüntüsü ile grid sisteme dayanan yeni yerleşme dokusunun, sosyal açıdan kullanıcıda ve mekanda yarattığı karşılıklı etkileri ortaya koymaktır. Geleneksel yaşam kültürünün yeni yerleşme dokusuyla çeliştiği ve uyum sağlamaya çalıştığı yönleri daha objektif bir bakış açısıyla göstermek amacıyla Bağdat kentinden seçilen birisi geleneksel diğeri güncel iki farklı mahalle dokusu Depthmap ile oluşturulan aks haritası ve mahalle sakinleri ile yapılan sosyal sörvey aracılığı ile karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Yapılan değerlendirmede geleneksel yerleşmelerin güçlü bir kentsel imaja sahip olması, kültürel anlamda kullanıcısıyla kurduğu sosyal bağlar vb. özelliklerin mekânsal kalite açısından önemli olduğu, ancak eski yerleşme dokusunun günümüz kentlisinin bazı isteklerine cevap veremediği sonucuna varılmıştır. Ayrıca tamamen yerel kültürden bağımsız, tekdüze, ithal yerleşim sistemlerinin eksikliği çekilen ihtiyaçlara cevap vermenin örtesine geçemediği, kentsel kültürel kimlik ve sosyal aidiyet açısından kentsel yaşantıyı yeterli düzeyde besleyemediği kanısına varılmıştır. Araştırmamızda vardığımız bu sonuçlar sayısal verilere dayanan değerlendirmemizle ortaya konacaktır.