Mekânsal Üretim ve Tüketim İlişkilerinde Toplumsal Sendromlar: Şanlıurfa Topçu Meydanı Örneği
Anahtar Kelimeler:
Şanlıurfa Topçu Meydanı- toplumsal bellek- kamusallık- dekor mekân- yersiz-yurtsuzlaşmaÖzet
Şanlıurfa Topçu Meydanı örneği, kentn eski ve yeni yerleşim bölgeleri arasındaki stratejik konumu, yaklaşık yüzyıllık tarihi içerisinde geçirdiği değişim ve adaptasyon süreçleriyle beraber parçalanarak; bugün sınırlarını tanımlayan hastane, konut, işyeri ve kamu yapıları gibi birbirinden farklı mekânsallıklarla çevrelenmiş olması bakımından kritk bir öneme sahiptr. Meydan, bu yapılar arasında merkezileşmiş ancak karma kullanım imkânlarına rağmen sadece içinden geçilip gidilen; duyuru, reklam panoları ve eklektk tarihi ögelerle seyre sunulan bir dekor mekân halini almıştr. Kurtuluş Savaşı’ndan önce fzyolojik ve işlevsel açıdan bir meydan olma özelliğinden yoksun olan bu alan, yerel halkın milis güçlere karşı gösterdiği savunma ve başarıyı simgeleyen toplumsal bir mekâna dönüşmüş; Topçu Meydanı ismini almıştr. Şanlıurfa’daki ilk kentsel kimlik bilincinin temsil mekânı olan bu alan, 1960’lı ve 1970’li yıllarda inşa edilen Valilik Binası, Adliye Sarayı ve mevcut Şehbenderiye Camisi’yle beraber dini ve idari bir kontrol merkezi haline gelmiştr. Yıllar içerisinde aşama aşama yapılaşarak siyasallaştrılan meydanın, 2011 yılında yine aşama aşama yıkılarak kamusallaşma yolu açılmıştr. Yıkım sürecinden sonra ortaya çıkan boşluk, duyarlı birey ve sivil toplum örgütlerinin fkir ve öneri geliştrdikleri bir kamusal tartşmayı tetklemiş; ancak, yerel yönetm özel bir proje kapsamında meydanı; zemin alt otoparka ve yüzeyi tamamen sert zeminden oluşan bir mitng alanına dönüştürmüştür. Meydan, kentin tarihi ve toplumsal yaşamıyla hiç alakası olmayan bir karakter ile tanımlanarak ‘Rabia’ ismini almıştr. Meydanın yeni morfolojik yapısı, nesneler ve seyre sunulan imgeler; toplumsal bellek ve toplumsalı tanımlayan içkin ilişkiler ağında manipülasyona yol açmış; mekân üzerinden kentn ilk semboller tartşması gerçekleşmiştr. Bu çalışmanın amacı anıtsal değere sahip bir kent boşluğunun, tarihsel süreç içinde geçirdiği morfolojik dönüşümleri, mekânın sömürgeleştrilme süreçlerindeki iktdar araçlarını ve bu dönüşümlerin toplumsal pratklere etkilerini araştrmakla beraber; mekânsal üretim ve tüketim biçimlerinin tetiklediği toplumsal semptomları sorgulamaktr. Bu çalışmada, tasarlanan mekân ile algılanan mekân arasındaki gerilimden ortaya çıkan söylemsel çeşitliliğe ve tarihsel imgelerin güncel kitlesel üretmine odaklanılacaktr. Bu bağlamda saha çalışması, arşiv ve literatür taraması birbirini destekler nitelikte yürütülerek; mevcut yapı ve sembol görselleriyle beraber sözlü tarih çalışmalarından yararlanılacaktr. Meydana dair yapısal ve görsel veriler, işlevleri ve ölçülebilir kriterlerinden ziyade temsil etkleri ve/veya tetkledikleri imgeler, fkirler ve analojilere dikkat çekmek amacıyla kullanılacaktr. Mekânsal form ve algı ilişkisini fzyolojik şablonlarla karakterize etmek yerine, Lefebvre’nin ‘kamusal ve temsil mekânlarına’ dair çözümlemeleri benimsenerek; imge ve temsiller arasındaki ilişki Deleuze ve Guatari’nin ‘yersiz-yurtsuzlaşma’ kavramı üzerinden fragmanter bir yapıyla aktarılacaktır.
İndirmeler
Referanslar
Calvino, I. (2014). Görünmez Kentler, Çev. Işıl Saatçıoğlu, YKY Yay., 179.
Ekinci, A. (2018). Osmanlı Urfası, Cilt-I, Urfa Okulu Yay., 43, 92.
Goodchild, P. (2005). Deleuze & Guatari Arzu Politkasına Giriş, Çev. Rahmi G. Öğdül, Ayrınt Yay., 17, 22, 52.
Lefebvre, H. (2014). Mekanın Üretmi, Çev. Işık Ergüden, Sel Yay., 13, 25.
Lefebvre, H. (2015).Kentsel Devrim, Çev. Selim Sezer, Sel Yay., 22-24.
Sayın, Z. (1999). Mithat Şen ve Beden Yazısı. Kaknüs Yay., 256, 23.
Zourabichvili, F. (2011). Deleuze Sözlüğü, Çev. Aziz Ufuk Kılıç, Say Yay., 169-173.
Çevrimiçi Online Kaynaklar
Topçu Meydanı Neden Kuruldu? (2014). (htp://www.urfahaber24.com/sanliurfa/topcu-meydanineden-kuruldu-h15269.html). Erişim Tarihi: 16. 05. 2018.
Urfa’da Meydan Tartşmaları Bitmek Bilmiyor (2016). (htps://www.haberler.com/urfa-da-meydantartsmalari-bitmek-bilmiyor-8556482-haberi/) Erişim Tarihi: 30.05.2018.
Topçu Meydanı İki Yıl Dayanabildi (2017). (htp://www.urfanatk.com/sanliurfa/topcu-meydani-2-yil-dayanabildi-h69248.html). Erişim Tarihi: 13.06.2018.
Semboller Üzerinden Meydan Savaşı (2014). (htp://www.gazeteipekyol.com/arsiv/sembolleruzerinden-meydan-savasi-13133.html). Erişim Tarihi: 10.05.2018.
Bkz. Abdullah Ekinci, Osmanlı Urfası, Cilt 1, Birinci Bölüm, Yavuz Sultan Selim Döneminde Urfa’nın İdari Taksimat Makalesi, Zeki Tekin, İstanbul, 2018 s.43.
Urfa’da tanınmış mesire alanlarının çoğu çam ağaçlarının yoğunluğu nedeniyle ‘Çamlık’ ismiyle anılmaktadır. Örneğin; Şehitlik Çamlık, Valilik Çamlık.
Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, Valilik, İl Kültür Turizm Müdürlüğü ve ŞURKAV’da alanın tarihine dair resmi hiçbir belgeye ulaşılamamıştır.
Henri Lefebvre, Mekanın Üretmi, Çev. Işık Ergüden, Sel Yay., İstanbul, 2014, s.13.
Henri Lefebvre, Mekanın Üretmi, Çev. Işık Ergüden, Sel Yay., İstanbul, 2014, s.25.
Şanlıurfa Kent Konseyi eski başkanı Yusuf Sabri Dişli, meydanın kentsel tasarım projesiyle ilgili “iki alan arasında organik ilişki kurulması yönünde bir beklent olduğunu” ve bunun Kent Konseyi Gazetesinde vurgulandığını belirt. (Yusuf Sabri Dişli, kişisel görüşme, Mayıs 2018).
“Topçu Meydanı Neden Kuruldu?” kaynak: htp://www.urfahaber24.com/sanliurfa/topcumeydani-neden-kuruldu-h15269.html (erişim tarihi: 16.05.2018).
“Urfa’da Meydan Tartşmaları Bitmek Bilmiyor” kaynak: htps://www.sondakika.com/haber/haber-urfa-da-meydan-tartsmalari-bitmek-bilmiyor-8556482/ (erişim tarihi: 30.05.2018).
change.com imza kampanyası ve Kent Konseyi gazetesi.
Urfa’da, Topçu Meydanı civarında doğan ve yaşayan insanlar ‘Topçu Meydanı şeniği (halkı)’ olarak tanımlanır.
"Topçu Meydanı iki yıl dayanabildi’ Kaynak:htp://www.urfanatk.com/sanliurfa/topcu-meydani2-yil-dayanabildi-h69248.html (erişim tarihi: 13.06.2018).
Şubat 2014 yılında Topçu Meydanı’nda toplanan çeşitli STK üyelerinden oluşan yaklaşık 50 kişinin yaptğı eylem. “Semboller Üzerinden Meydan Savaşı” kaynak: htp://www.gazeteipekyol.com/arsiv/semboller-uzerinden-meydan-savasi-13133.html (erişim tarihi: 10.05.2018).
Bkz. Henri Lefebvre, Kentsel Devrim, Çev. Selim Sezer, Sel Yay., İstanbul, 2015, s.22-25.
Philip Goodchild, Deleuze&Guatari Arzu Politkasına Giriş, Çev. Rahmi G. Öğdül, Ayrınt Yay., İstanbul, 2005, s.17.
Philip Goodchild, Deleuze&Guatari Arzu Politkasına Giriş, Çev. Rahmi G. Öğdül, Ayrınt Yay., İstanbul, 2005, s.22.
Bkz. François Zourabichvili, Deleuze Sözlüğü, Çev. Aziz Ufuk Kılıç, Say Yay., İstanbul, 169-173.
Aktaran Philip Goodchild, Deleuze&Guatari Arzu Politikasına Giriş, Çev. Rahmi G. Öğdül, Ayrıntı Yay., İstanbul, 2005, s.52, The Logic of Sense, 1969.
Zeynep Sayın, Mithat Şen ve Beden Yazısı, Kaknüs Yay., İstanbul, 1999, s.23.
Abdullah Ekinci, Semboller Üzerinden Meydan Savaşı (2014). (htp://www.gazeteipekyol.com/
arsiv/semboller-uzerinden-meydan-savasi-13133.html). Erişim Tarihi: 10.05.2018.
Aktaran Philip Goodchild, Deleuze&Guatari Arzu Politkasına Giriş, Çev. Rahmi G. Öğdül, Ayrıntı Yay., İstanbul, 2005, sf.54, Bergsonism, 1966.
