Kentlerdeki Mekânsal Dönüşümün Bir Kimlik Unsuru Olarak Gündelik Peyzaj İle İlişkisinin İncelenmesi: Tuzla Örneği
Anahtar Kelimeler:
Gündelik hayat- mekânın kullanımı- kimlik- küreselleşme- kent morfolojisiÖzet
Gündelik peyzaj performansları, bir kurguya bağlı olmaksızın ortaya koyulan günlük performanslarının tümünü kapsamaktadır. Kişilerin mekana dair algıları, hisleri, düşünceleri ve burada yaşadıkları tecrübeler doğrultusunda mekanlar anlam kazanmaktadırlar. Birer sosyal üretim olan gündelik peyzaj faaliyetleri aracılığı ile kişiler kendilerine dair bir takım simgesel öğeleri mekanlara yansıtmaktadırlar. Bu şekilde kendine özgü anlatıları oluşan mekanların da kimlikleri tanımlanmaktadır. Kentleşme ve küreselleşme süreci ile kentsel dokuda meydana gelen dönüşümler ve yeni düzenlemeler ile beraber kentlilerin dış mekan deneyimleri de değişime uğramaktadır. Yaşanılan bu dönüşümün etkisi özellikle de kapalı sitelerin yaygınlaşması ile yaşadığımız konut alanlarında bile özgür deneyimler yaşamaya olanak sağlamayan alan kurguları ile kendini göstermektedir. Ayrıca kentte bireylerin bir arada bulunduğu mekanlar, iletişim kurma biçimleri ve mekânı tecrübe etme biçimleri de yine küreselleşmeye bağlı olarak yeni anlamlar kazanmıştır. Pek çok şehirden göç alarak giderek kalabalık ve karmaşık bir nüfus yapısına sahip olan İstanbul’un doğu kapısı niteliğindeki Tuzla, zaman içerisinde geçirdiği fonksiyonel ve mekansal dönüşümler sonucunda birbirinden farklı sosyal niteliklere sahip grupları bir arada barındıran bir yerleşim haline gelmiştir. Bu bağlamda ilçenin kapsadığı sosyal grupların kimlik farklılıklarını ve bu sosyal yapının mekanın geçirdiği gelişim süreci ile ilişkisini, mekan kullanımındaki farklılıklardan okuyabilmek mümkündür. Başlangıçta “Rum balıkçı köyü” kimliğine sahip olan Tuzla, zaman içerisinde geçirdiği dönüşüm süreci ve alana eklenen yeni fonksiyonlardan dolayı mekânsal olarak da farklı bölgeleri içeren bir yer haline dönüşmüştür. Tuzla geneline baktığımızda, bir yanda mahalle dokusunun bize sunduğu sosyal bağlar ve deneyimler varken bir yanda da günümüzün gerçeği olan tekdüze, kontrollü ve kısıtlı ilişkiler ağı sunan mekanlar yer almaktadır. Bu bağlamda hazırlanan çalışmanın amacı, mekanın dönüşümü ile beraber kişilerin günlük kentsel peyzaj deneyimlerinin geçirdiği dönüşümü ve bu şekilde kimliklerin mekana nasıl yansıtıldığını incelemektir. Bu amaç doğrultusunda çalışma alanı olarak seçilen Tuzla, mekânsal biçimleniş ve gelişim süreci doğrultusunda bölgelere ayrılmıştır. Bu bölgeler morfolojik olarak incelendikten sonra ise alanın kapsadığı bölgelerdeki sosyal dokuyu ifade eden bir kimlik haritalaması yapılmıştır. Oluşturulan haritadaki bölgelerin her birindeki mekan yapısı ve gündelik peyzajlar kimlik kapsamında yorumlanmıştır. Yorumlamalar, hazırlanan kimlik haritasına ek olarak, alandan çekilen fotoğraflar ve gözlemler ile desteklenmiştir. Çalışma sonucunda da farklı morfolojik yapılara sahip bu bölgelerde, mekanın sunduğu olanaklar kapsamında şekillenen gündelik peyzaj deneyimlerinin dönüşüm aşamaları ve farklılıkları tespit edilmiştir. Ayrıca bu faktörlere bağlı olarak Tuzla’da da, günümüz kentlerinin en büyük problemlerinden biri olan, kimliksizlik tehlikesi ile karşı karşıya olduğu ortaya koyulmuştur.
İndirmeler
Referanslar
Aasbo, S., (1999). History and Ecology in Everyday Landscape, Norwegion Journal of Geography, 53 :2-3, 145-752.
Amin, A. (2008), Collective culture and urban public space, City, 12:1, 5-24
Avcıoğlu, S. (2013). Tarihi Çevrelerde Kentsel Yenileme Eğilimleri: Tuzla Köyiçi Örneği. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü.
Aytaç, Ö. (2007). Kent Mekanlarının Sosyo-Kültürel Coğrafyası. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17:2, 199–226.
Coles R.W. & Caserio M. (2001). Social Criteria for the Evaluation and Development of Urban Green Spaces, Report to the European Commission, Project URGE – Urban Green Environment, EVK4-CT- 2000–00022
Coles, R., Millman, Z., & Flannigan, J. (2013). Urban landscapes - everyday environmental encounters, their meaning and importance for the individual. Urban Ecosystems, 16:4, 819–839. http://doi.org/10.1007/s11252-013-0327-y
Crawford, M., (2008). lntroduction, Everyday Urbanism, edited by Chase, J., 1.,
Crook, J.M., (1989) The Dilemma of Style: Architectural ideas from the Picturesque to the PostModern. John Murray Publishers Ltd
Crouch, D. (2012). Landscape, Land and Identity: Spatial Practices, (13).
Erbaş Gürler, E., & Özer, B. (2012). Daily Landscapes As A Part Of Urban Identity. In E. Duyan & C. Öztürkcan (Eds.), House and Home from a Theoretical Perspective II, ARCHTHEO’12 Theory of Architecture Conference (pp. 28–37). İstanbul: DAKAM Publishing.
Erdem, M., Erbaş Gürler, E., (2009). Transformation f Landscapes, LIVENARCH IV: 4th lnternotionol Conference of Livable Environments & Architecture, 9-11 July 2009, Trabzon, Turkey.
Fyhri, A., Kr, J., & Jacobsen, S., (2000). Experiences of Landscape in Everyday Life.
Gawryszewska, B., (2001). Struktura Wspolczesnego Ogrodu Rodzinnego, PhD Thesis Wydzial Ogrodnictwa, Architektury Krajobrazu SGGW Warszawa.
Gidley, B. (2013). Landscapes of belonging, portraits of life: researching everyday multiculture in an inner city estate. Identities, 20:4, 361–376. http://doi.org/10.1080/1070289X.2013.822381
Gündoğar, R. (2013). Organize Sanayi Yatırımlarının Mekansal Gelişim Süreçlerine Etkileri Üzerine Bir Analiz: Tuzla (İstanbul) Örneği. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Hiss, T. (1998). The experience of place, aperture. Winter, 150, 40–59.
Kaplan,R. & Kaplan S., (1989). The Experience of Nature: A Psychological Perspective. Cambridge. Cambridge University Press
Leach, N., (2005). “Belonging: Towards a Theory of Identification with Space” in Habitus :a Sense of Place, edited by Jean Hillier and Emma Roorksby, Second Edition, 297–311. England: Ashgate.
Lefebvre, H., (1971). Everyday life in the modern world. London: Allen Lane.(1991). Critique of everyday life. Vol. I. Introduction. Translated by John Moore. London: Verso.
Lothian, A., (1999), Landscape and the Philosophy of Aesthetics: Is Landscape Quality Inherent in the Landscape or in the Eye of the Beholder?, Landscape and Urban Planning, 44, pp. 177–198.
Millman, Z.K., (2012) Landscape narratives and the construction of meaning in the contemporary urban UK canal-scape, PhD thesis, Birmingham City University, Birmingham UK.
Palmer, J.F. & Hoffman, R.E. , (2001), Rating Reli- ability and Representation Validity in Scenic Land- scape Assessments. Landscape and Urban Planning, 54, pp. 149–161.
Pink, S. (2009) Doing sensory ethnography. Sage, London.
Rajendran, L. P. (2013). Everyday Landscape and Meaning in Urban Living. AGATHOS: An International Review of the Humanities and Social Sciences, 4:2, 120–131.
Relph, E., (1976), Place and Placelessness. London: Pion.
Schatzki, T. R., (2011). “Landscapes as Temporalspatial Phenomena” in The place of landscape concepts, contexts, studies, edited by Jeff Malpas, 65–89. Cambridge, Mass.: MIT
Press. http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&scope=site&db=nlebk&db=nlab k&AN=386839
Scholte, J.A., (2005). Globalization: a critical introduction. New York: Palgrave Macmillan.
Taylor, K., (2008) Landscape and Memory: cultural landscapes, intangible values and some thoughts on Asia. In: 16th ICOMOS General Assembly and International Symposium: ‘Finding the spirit of place – between the tangible and the intangible’, 29 sept – 4 oct 2008, Quebec, Canada.
Upton, D., (2002). “Architecture in Everyday Life.” New Literary History, 33:4, (October 1): 707– 723. doi:10.2307/20057752.
Van Eck, C., (2000) The splendid effects of architecture, and its power to affect the mind: the workings of picturesque association. In: Birksted J (ed) Landscapes of memory and experience. Spon Press, New York, pp 245–258.
Watson, S., (2012) Being and imagining: capturing children’s interactions in natural processes and landscape’, Landscapes in Transition 49th International Federation of Landscape Architects World Congress, Cape Town, South Africa, 5 – 7 September 2012.
Wisniewska W., (2003). Krajobrazy codzienne, Politechnika todzka, Zeszyİy Naukowe 903, rozprawy naukowe z.
Url-1: https://www.tuzla.bel.tr
