Meydanların Morfolojik Değişimi: Beyazıt Meydanı Örneği
Anahtar Kelimeler:
kent meydanı- Beyazıt Meydanı- kent morfolojisi- kentsel peyzajÖzet
Kent morfolojisi, fiziksel etkenler kadar toplumsal, politik ve ekonomik pek çok etken çerçevesinde şekillenmektedir. En önemli kentsel mekânlardan biri olan meydanların morfolojik yapıları toplumun meydan algısı, mekânın işlevi, dönemsel akımlar ve sosyo-politik yaklaşımlar ile şekillenmekte ve değişmektedir. Bu nedenle, ülkemizdeki meydan kavramının ve meydanların dönemler içerisindeki morfolojik değişimlerinin incelemesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda, farklı dönemlerdeki meydan algısına, meydanların morfolojik özelliklerine değinilmiş, yazılı kaynaklardan ve görsel verilerden yapılan araştırmayla İstanbul’da Beyazıt Meydanı konu dâhilinde incelenmiştir. Beyazıt Meydanı, Roma döneminden bugüne yüzyıllardır meydan kimliğini koruyan kentsel mekânlardan biridir. Alanın meydan kimliği devam etse de dönemler içerisinde değişen toplumsal, politik, işlevsel özellikler ve dönemsel yaklaşımlar ile meydanın morfolojik yapısı sürekli değişim içinde olmuştur. Hem meydanın geçirdiği morfolojik değişimler hem de yapılan tasarım önerileri bu kent meydanının farklı etkenler çerçevesinde, dönemler içindeki morfolojik değişimini göstermektedir. Çalışma sonucunda, Roma döneminde içe kapalı, keskin mekân tarifine sahip meydanın işlevsel ve politik etkenlerle tekrar şekillenerek zamanla esnek ve geçirgen bir yapıya dönüştüğü görülmüştür. 19.yüzyıl sonlarında dönemin tasarım akımları doğrultusunda işlevinin ve morfolojisinin tamamen değişmesinin öngörüldüğü, 20.yüzyılda ise gelişen kent, araç trafiğinin kent içinde yoğunlaşması gibi etkenlerle fiziksel olarak tekrar değiştiği görülmüştür. 20.yüzyıl ortalarında sorunlu bir kentsel mekân olarak tanımlanan ve hem fiziksel hem de işlevsel olarak meydan kimliğinden uzaklaşan alanın bugünkü fiziksel yapısına ulaşmasında, morfolojisi tekrar değişmiştir. Bugün ise alanın çevresiyle ve kendi içinde kurduğu mekânsal, algısal ve işlevsel ilişkilerinde devam eden sorunlu yapı nedeniyle meydanın değişim sürecinin devam ettiği görülmüştür.
İndirmeler
Referanslar
Arel, A. (1975). Onsekizinci Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci. İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul, 176 s.
Cansever, T. (1998). İstanbul’u Anlamak. Timaş Yayınları, İstanbul
Ceylan, B. (2004). Antik Dönem Anadolu Kentleri ve Kent Mimarisi:Antik kentlerde kent ve yapı etkileşimi. Erciyes Ünv. Mimarlık Fak.
Conzen, M.P. (1978). “Analytical Approaches to urban landscape”, In Butzer, K. (ed.),
Dimensions of Human Geography
Erdoğan, E. (1996). Anadolu Avluları Özellik ve Düzenleme İlkeleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, 547 s.
Erginöz, M. (2012). İlkçağdan Günümüze Mimarlık ve Şehircilik Tarihi. Arion yayınevi, İstanbul
Hasol, D. (2014). Kent Meydanlar. Beyazıt Meydanı Bugünkü Haline Nasıl Geldi? İTÜ Dergi. 9-36
Önal, Ş. (1994). Functional and Physical Analysis of Squares - Public Meeting Spaces - in the Seljuk and Ottoman Cities in Türkiye, unpublished PhD Thesis, University of Nottingham, UK.
Önder, S. Aklanoğlu, F. (2002). Kentsel Açık Mekân Olarak Meydanların İrdelenmesi. S.Ü.Ziraat Fakültesi Dergisi 16 (29) (2002) 96-106
Tümer, G. (2007). Kentler ve Meydanlar.Mimarlık Dergisi.
Whitehand, J.W.R. (1992). Recent Advences in Urban Morphology, Urban Studies 29, pp.619-636.
