Yavaş Şehir Hareketinin Kent biçimine Etkisi Bağlamında İncelenmesi-Taraklı Örneği

Özet

Yavaş şehir yavaş yemek hareketinden yola çıkılarak 1999 yılında İtalya'da doğmuştur. Hare- ketin özünde kentlerin alternatif bir kalkınma modelinin ortaya konmasının yanında kentlerin kendi kimliklerini koruyarak gelecek kuşaklara aktarılmasını hedefieyen bir yaklaşım söz ko- nusudur. Yavaş şehir hareketi bir sürdürülebilir kent modeli olup kendine özgü kriterleri ve felsefesi bulunmaktadır. Kentin değerlerine, kültürel miras ve doğaya önem veren, yereli ön planda tutan, çevreye duyarlı ekolojik, ekonomik, teknoloji ile uyumlu hizmetleri ilişkilendiren bir yaklaşımdır. Çevre politikaları; altyapı politikaları; kentsel yaşam kalitesi politikaları; ta- rımsal, turistik, esnaf ve sanatkarlara dair politikalar; misafirperverlik, farkındalık ve eğitim için planlar; sosyal uyum; farkındalık şeklinde 7 kriter başlığı altında toplam 72 kriteri bulun- maktadır. Dünyada 30 ülkede, 268 kentte, Türkiye'de ise 18 adet (Nisan 2021 itibariyle) yavaş şehir bulunmaktadır. Kentsel mekandaki değişimlerin yavaş şehir hareketi ile bağlantılı olup olmadığı ve bağlantılı ise kent biçimini nasıl etkilediğinin ortaya konulması çalışmanın amacıdır. Yavaş şehir hareketi kentlerde değişime neden olmakta mıdır? Olması beklenmekte midir? Kent biçimi ile bağlantılı ise yavaş şehir ilan edilmeden önce ve ilan edildikten sonra kent biçimi nasıl etkilenmektedir?" sorularının cevapları aranmıştır. Türkiye'de yavaş şehirler incelenmiş olup kent biçimine etkisi bakımından somut örneklerin yer alması sebebiyle Taraklı kenti örnek alan olarak seçilmiştir. Çalışma yavaş şehir hareketinin kavramsal çerçevesi ve örnek alan seçilen Taraklı'nın yavaş şehir hareketine bağlı olarak kent biçimine etkisi bağlamında incelenmesini kapsamaktadır. Çalışmada yöntem ve araştırma tekniklerinin temelini nicel araştırma metodu oluşturmakta- dır. Çalışma kapsamında hazırlanan araştırma sorularına yönelik "Yavaş şehir hareketi bir kentin fiziksel mekan biçimini doğrudan etkilemektedir" hipotezi ortaya konmuştur. Kavramsal çerçevede veriler toplanarak değerlendirilip literatür araştırması, örnek alan belirlenmesi-in- celenmesi şeklindedir. Taraklı kenti yavaş şehir olmadan önce ve yavaş şehir olduktan sonra kent biçiminde ne tür değişiklerinin olduğu nüfus istatistikleri, ekonomi istatistikleri ve yıllara göre şehir haritaları üzerinden yapılan morfolojik analizlerle ölçülmektedir. Şehir haritaları üzerinden yıllara göre kentin biçimlenişindeki değişimi gösteren morfolojik analizler yapılmış; nüfus hareketleri ve yerel ekonomideki değişimler incelenmiş ve yapılan analizler karşılaştırma yöntemi ile değerlendirmiştir. Taraklı'nın Osmanlı'dan kalma özgün mimari dokusu, jeotermal açıdan zengin yapısı ve daha birçok özelliğe sahip olması nedeniyle 2011 yılında Yavaş Şehir statüsüne kabul edilmiştir. İlçede 2011 yılında termal devre mülk tesisleri, 2012 yılında toplu konut projeleri gerçekleştirilmiştir. İlçede yapılan bu projelerle mekansal değişim önemli dere- cede değişmiştir. Çalışmada kullanılan nüfus, ekonomik ve morfolojik harita analizlerine göre konut değişimi, arsa ve tarlaların satılarak imara açılması, turizm sektörünün gelişmesi ile bölgedeki tarım ve hayvancılığın giderek azalması gibi sonuçların ortaya çıkması yavaş şehir hareketi ile doğrudan bağlantılı olduğunu göstermektedir. Yavaş şehir hareketinin kent biçimine etkisi bağlamında; mevcut arazi kullanımının değişmesi, ekonomik dengedeki temel sektörün değişmesi, kullanıcı profilinin değişmesi, imar faaliyetleri- nin hızlanması olarak neticelendirilebilir. Temel sorun Yavaş Şehir Hareketinin sürdürülebilir kent modeli yerine bir marka değeri olarak algılanması ve kentin kontrolsüz gelişiminin önü- nün açılarak mekana olumsuz yansıması şeklinde yorumlanmasıdır. Kentlerin yavaş şehir ha- reketinden sonra olumsuz etkilenmemesi için yavaş şehir ilanıyla beraber uyulması gerekli yö- nergeler geliştirilmeli ve bunların denetimi için gerekli kontrol mekanizmaları öngörülmelidir