Seferihisar'ın Sakin Şehir Ünvanını Almasının Morfolojik Yapısına Etkisinin İncelenmesi

Özet

Kentler zaman içinde birtakım değişikliklere uğramaktadır. Kentlerin biçimsel ve yapısal özel- likleriyle geçirdiği bu dönüşüm kentsel morfoloji çalışmalarıyla incelenmektedir. Sakin şehir kavramı ise kentlerin geçirdiği bu dönüşümün hızı ile yakından ilişkilidir. Modernleşme ile insan hayatında önemli bir yer tutan hızlı yaşam prensiplerine tepki olarak yavaş yemek, yavaş yaşam, yavaş trafik, yavaş seyahat, yavaş turizm ve yavaş şehir gibi birçok kavramı barındıran "yavaş hareketi" ortaya çıkmıştır. Bu anlayışın bir getirisi olarak "Sakin Şehir" (Cittaslow) hareketi ilk olarak 1999 yılında italya'da gündeme gelmiştir. Kentlerin dokusunu ve kültürünü korumak, yöresel farklılıklarıyla öne çıkmasını sağlamak ve kendi kültürlerinin ayırıcı yönleri- ni korumak amaçlarını güden bu hareketin amaçları doğrultusunda getirdiği bazı kriterler bu- lunmaktadır. Belirlenen kriterlere uyan kentlerin bu birlik tarafından tescillenerek sahip olduğu değerlerin korunması amaçlanmıştır. Ancak, bu kentlerin sahip olduğu Sakin Şehir unvanı, kentlere tanınırlık kazandırmış ve başta turizm olmak üzere kente hareketlilik getirmiştir. Bu hareketlilik kentteki iş hacmini, sirkülasyonu, nüfusu ve bunlara bağlı olarak yapılaşmayı ge- tirmektedir. Kentin sahip olduğu değerleri korumak için atılan bu adım, diğer yandan birtakım dezavantajları beraberinde getirmektedir. Sakin Şehirler üzerine yapılan literatürdeki çalış- malar ele alındığında, bu unvan alındıktan sonra kentte gerçekleşen değişimlerin sakin şehir kavramının hedefleri ile ilişkisinin sorgulandığı çalışmaların eksikliği görülmüştür. Bu sebeple, kentlerin kazandığı Sakin Şehir unvanının kentlerin yapısında oluşturduğu dönüşümün incelen- mesi önem arz etmektedir. Bu çalışma ile Türkiye'deki ilk Sakin Şehir olan Seferihisar'ın bu unvanı almadan önce ve aldıktan sonra sahip olduğu morfolojik özelliklerindeki farklılaşmanın incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında Türkiye'de Seferihisar'ın sakin şehir unvanı- nı almadan önceki ve aldıktan sonraki biçimsel ve yapısal özellikleri karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Bu anlamda Seferihisar'ın Sakin Şehir ilan edildiği 2009 yılından hemen öncesin- den başlayarak bugüne kadar geçen dönem çalışma kapsamına dahil edilmiştir. Bu çalışma- da morfolojik analiz yöntemleri kullanılmıştır. Bu anlamda haritalar üzerinden karşılaştırma yöntemi tercih edilmiştir. Bu karşılaştırma kent çeperi ve yapı blokları üzerinden yapılmıştır. Seferihisar'ın Sakin Şehir unvanını almadan önceki durumu ile bu günkü durumunun morfo- lojik özelliklerini karşılaştırmak için Google Earth Pro uygulamasındaki hava fotoğrafların- dan faydalanılmıştır. 2006, 2011 ve 2019 yıllarına ait hava fotoğrafları dönemsel farklılıkları ortaya koymak için çakıştırılarak yorumlanmıştır. Bu çakıştırmaları desteklemek için kentteki yapılaşmaya dair haber analizi yapılmıştır. Aynı zamanda kentin demografik özelliklerindeki değişiklik morfolojik özelliklerindeki değişiklik ile ilişkilendirilmiştir. Bu çalışma kapsamın- da kentsel morfoloji, yavaş hareketi, sakin şehir kavramları ve Seferihisar hakkında bilgilere yer verilmiştir. Devamında verilerin analizi yapılmış ve elde edilen ham veriler incelenmiştir. Çalışmanın sonuç kısmında ise elde edilen bulgular yorumlanmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular doğrultusunda kentin morfolojik değişimi, 'kent çeperindeki büyüme ve yayılma' ve 'yapı kütlelerinin boyutlarındaki farklılaşmalar' olmak üzere iki başlık altında toplanmıştır. Yapılan karşılaştırmalar ile demografik özelliklerdeki farklılaşmanın kentin morfolojik yapısı- na etkisi olduğu görülmüştür. Ayrıca Seferihisar'ın morfolojik yapısındaki değişikliklerin sakin şehir üyeliği için gerekli olan özellikler ile ilişkileri sorgulanmıştır. Bu bağlamda kentin sakin şehir unvanını elde ettikten sonra geçirdiği değişimlerin kenti kendisine bu unvanı kazandıran özelliklerden uzaklaştırdığı görülmüştür.