Bir Batıkent Okuması: Haritalarla Yer ve Mekan
Anahtar Kelimeler:
Batıkent- Alternatif konut- yer ve mekan- haritalamaÖzet
Türkiye'de yaşam çevreleri, toplu konut üretiminde faaliyet gösteren kuruluşların uyguladıkları "generic" konut bloklarıyla şekillenmektedir. Bu ana akım üretimin tekdüzeliğine karşılık, 1980 öncesi mimarlık ve planlama pratiklerindeki görece çeşitlilikten ve kıt kaynaklara rağmen alternatif arayışların varlığından söz edilebilir. Batıkent, kooperatifier eliyle gerçekleşmiş en büyük proje olmasıyla dikkat çeken bir model olarak öne çıkmaktadır. Günümüz konut çevrelerinin mekansal nitelikler ve yer özellikleri bakımından yoksunluğu, Batıkent'in karşılaştırma zemini olarak incelenebileceği bir araştırma eksenini oluşturmuştur. Batıkent'in mahalle ölçeğinden yapı adası, parsel ve yapı bloğu ölçeklerine inen haritalarla analiz edilerek, mekan ve yer olarak alternatif özellikler taşıyan konut ortamlarının değerlen- dirilmesi amaçlanmaktadır. Konunun ele alınışı ve analiz araçlarının belirlenmesinde, Roger Trancik'in (1986) ifadesiyle "bütünleşik kentsel tasarım için potansiyel stratejiler sağlayan" üç yaklaşım ve ilgili haritalama türleri dikkate alınmıştır: 1. Şekil-zemin kuramı; 2. Bağlantı kuramı; 3. Yer kuramı. Bu ana kuramlarla ilişkili olarak, konut ağırlıklı çevrelerde mekan ve yer deneyimi bakımından öncelikli hususlar, iki başlık altında incelemeye katılmıştır: a. Boyutsal analiz (yoğunluk, mesafeluzaklık, yükseklik ölçülerinin haritalanması ve konut grupların- da görece büyüklüklerin görünür kılınması); b. Tipo-morfolojik analiz (bina tipleri ve kolektif formlar, kentsel strüktür ve granüler dokunun haritalanması). Araştırmanın bulguları, Batıkent'in yerleşim ölçeğindeki dolu-boş örüntüsüne bakılarak, boyut, biçim ve tip bakımından zengin bir çeşitlilik gösterdiği yönündedir. Ana akım konut üretiminin standart çözümleriyle karşılaştırıldığında, Batıkent'in alternatif yaşam çevrelerini barındıran bir deneyselliğe sahip olduğu görülür. Buna karşılık, mekansal bağlantıların ve genelde kent imgesinin zayıfiığıyla, dönemin dünya deneyimindeki öncü yaklaşımların gerisinde durmaktadır. Batıkent son yıllarda ana plan kararlarının dışına çıkan bir yapılaşma baskısı altındadır. Bu durum, kooperatifier döneminden farklı olarak Batıkent'in de ana akım tipler doğrultusun- da bir gelişmeye açılıp, özgün yönlerinin kaybolmasına yol açabilecektir.
İndirmeler
Referanslar
Cambridge lnternational Dictionary of English (1995). Bath: Cambridge University Press.
Çoban, A. N. (2012). Cumhuriyet'in ilanından günümüze konut politikası. SBF Der- gisi 67 (3), 75-108.
Günay, B. (2005). Ankara çekirdek alanının oluşumu ve 1990 nazım planı hakkında bir değerlendirme. T. Şenyapılı, ed., 'Cumhuriyet'in 'Ankara'sı, Ankara: ODTÜ Ya- yıncılık, 60-119.
Karayalçın, M. (1987). Batıkent: a new settlement project in Ankara, Turkey. Ekistics 54(325/326/327), 292-9.
Karayalçın, M. (1988). Türkiye'nin kentsel gelişmesi çağdaşlaşmalı, demokratikleş- meli (H. Özbay ve M. Karaaslan, röportajı yapan), Mimarlık (1), 71-4.
Kent-Koop (1979). Batıkent Politikalar Demeti: Ana Rapor. Ankara: Kent-Koop Yayınları.
Kent-Koop (2021). Ödüllerimiz. (http://www.kent-koop.org.tr/odullerimiz). Erişim tarihi 17.06.2021.
Keskinok, Ç. H. (2005). Ankara kentinin planlı gelişimi açısından Batıkent projesinin önemi/planlama ve tasarım sürecine ilişkin eleştirel değerlendirme. T. Şenyapılı, ed., 'Cumhuriyet'in 'Ankara'sı, Ankara: ODTÜ Yayıncılık, 120-53.
Kropf, K. (2011). Morphological investigations: cutting into the substance of urban form. Built Environment 37(4), 393-408.
Küreli Gülpınar, E. (2021). Urban-Spatial Analysis of Mass Housing Environments: Mapping Batıkent in Search of Alternatives to Generic Housing [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
Maki, F. (1964). lnvestigations in Collective Form. St. Louis, MO: Washington Uni- versity Press.
Özbay, H. (1988). Yeni yerleşmeler üzerine iki karşılaştırma: İslamabad ve Batıkent. Mimarlık (1), 67-70.
Sargın, G. A. (Ed.) (2012). Ankara Kent Atlası. Ankara: Mimarlar Odası Ankara Şu- besi.
Shearmur, R. (2013). What is an urban structure?. C. Garrocho, ed., Advances in Commerical Geography: Prospects, Methods, and Applications, Mexico: El Colegio Mexiquense, A.C., 95-141.
Sneddon, J. ve Theobald, C. (Ed.) (1987). Conference Proceedings of Building Com- munities. The First lnternational Conference on Community Architecture Planning and Design. London: The Building and Social Housing Foundation.
Steuteville, R. (2019). The Once and Future of Neighborhood.
(https://www.cnu.org/publicsquare/2019/01/29/once-and-future-neighborhood). Eri- şim Tarihi: 01.07.2021.
Steuteville, R. and Langdon, P. (2009). New Urbanism: Best practices guide. lthaca, NY: New Urban News Publications.
Trancik, R. (1986). Finding Lost Space: Theories of urban design. New York, NY: John Wiley and Sons.
Ünlü, T. (2018). Mekanın Biçimlendirilmesi ve Kentsel Morfoloji. A. S. Kubat ve ark., ed., ll. Kentsel Morfoloji Sempozyumu Bildiri Kitabı, İstanbul: MBB Kültür Yayınları, 59-70.
Çevrimiçi kaynaklar
URL-1 National Geographic MapMaker lnteractive, https://mapmaker.nationalgeog- raphic.org, erişim Mayıs 2021
