Bir Tipo-Morfolojik Okuma Aracı Olarak Atlas: Batı Ankara'nın Konut Tipleri Atlası İçin Bir Deneme

Özet

Çağdaş kentsel morfoloji yazını nicel ve nitel çok sayıda farklı araştırma yöntem ve aracını barındıran bir çeşitliliğe sahiptir. Farklı yöntemlerin kendine özgü 'mekansal okuma' biçimlerini olanaklı kıldığı ön kabulü ile morfolojik araştırmalara yönelik yöntem arayışlarının ve bu yönde bir araştırma gündeminin, kentlerin içsel karakterlerine yönelik yeni bilgi temelinin de ortaya çıkmasına katkı sağlayacağı savlanabilir. Bu bağlamda bildiri, son yıllarda mekansal haritalama çalışmalarının yaygın çıktılarından biri olan kent atlaslarını kentsel morfolojinin gelişmekte olan alanlarından biri olan tipo-morfolojinin özgün bakış açısı ile Ankara konut gelişimi bağlamında yeniden ele almaktadır. 2019 tarihli "Alternatif Modellerin Açık Müze Alanı Ankara" başlıklı atölye çalışması çerçevesinde, Erken Cumhuriyet döneminden bu yana farklı konut üretim biçimlerinin sergilendiği başkentin baskın gelişim bölgesi olan Batı Ankara bağlamında üretilen konut tipleri atlasının çıktıları irdelenmektedir. Farklı konut dokularının dağılımı, kentteki göreli yoğunlukları ve örüntü özelliklerine odaklanan haritalama çalışması, derinliği merkezden 25 kilometreyi bulan bir alan içerisindeki konut dokularına ait yapı tiplerinin belirlenmesi ve görselleştirilmesi şeklinde gerçekleşmiştir. Haritalamaya konu olan başlıca konut tiplerinin bölge bütünü ve kent alt parçalarındaki içsel dağılımı özellikle tipolojik çeşitlilik ve morfolojik süreklilik bağlamında Ankara konut gelişimi üzerine bir dizi saptama ve yorumu olanaklı kılmaktadır. Bu bildiri kapsamında temel olarak 'atlas'ın bir tipo-morfolojik araştırma aracı olarak işlevlendirilmesinin sağlayacağı olanaklar, tartışmaya açılmaktadır. Çalışmada, çevrim içi harita ve uydu görüntülerini altlık olarak kullanan, basit grafik eleman- lar yoluyla kişiselleştirilmiş haritalama çalışmalarının yapılmasını sağlayan ve izleyiciye statik haritaların aksine farklı ölçeklerde algılama olanağı sunan etkileşimli bir haritalama tekniği kullanılmıştır. Teknik, bu çalışma kapsamında alternatif bir haritalama ve morfolojik çözümle- me yöntemi olarak önerilmektedir. Söz konusu haritalama çalışması sonucu Ankara'nın konut gelişimi üzerine yapılmış olan de- ğerlendirmede Türkiye'nin ana akım konut üretim biçimlerinin var olan kısıt ve sorunlarına yönelik eleştirel bir okuma tipo-morfolojik bir bakış açısı ile okuyucuya sunulmaktadır.