Bütünleşik ve Bağdaşık Kent Morfolojisi Üretim Yöntemi Olarak Parametrik Gelişim Modeli

Özet

Karmaşık form ve örüntülerin büyüme ve uyumlanma (adaptasyon) mekanizmaları temelinde var olan üretken (generative) sistemler ve bu nitelikte sistemlerin tasarım sureci ile ilişkisi, özellikle son yirmi yıllık dönem içerisinde mimari tasarım ve araştırma alanında yer bulmaktadır. Üretken sistemlerin karmaşık formlarının tasarım temelli yeniden üretimi ve denetiminde ise parametrik modelleme ve hesaplamalı (computational) tasarım yöntemleri kendine ciddi bir yer edinmiştir. Her ne kadar söz konusu yöntemsel tartışmaların yansımaları şehircilik alanında sinirli nitelikte olsa da parametrik tasarım araçlarını kentsel tasarım ile ilişkilendirme girişimlerinin sayısında ciddi bir artış söz konusudur. Bu çalışmaların ortak niteliği kent gibi üretken bir sistemin karmaşık formu olan kentsel dokuların bütünleşik (integrated) ve bağdaşık (coherent) biçimlendirilmesindeki etkin kullanım potansiyelidir. Bu bağlamda çok sayıda biçim elemanının ölçümsel ve hesaplamalı biçimde ilişkilendirilmesine dayalı parametrik modelleme yöntemleri, bu ilişkilendirmeyi tasarımcının denetleyebildiği bir arayüz ile birlikte sağlarken, karmaşık formları da tasarımın konusu yapmaktadır. Şehircilik bağlamında karmaşık kentsel  formların üretimi hiç kuskusuz tek elden bütüncül bir tasarıma konu olmaktan öte, çok sayıda küçük ölçekli gelişimin birbirine eklemlendiği bir (aşağıdan-yukarı) süreç içerisinde gerçekleşmektedir. Bu bağlamda, geniş kentsel alanların tasarımla doğrudan biçimlendirilmesi yerine biçimleniş surecinin morfolojik denetimi kentsel planlama ile tasarımın aranan arayüzünü oluşturmaktadır. Söz konusu bildiri, bu arayüzünü etkin aygıtının parametrik modeller olabileceğini  ve bunun alternatif bir planlama yaklaşımının (‘üretken şehircilik’ / generative urbanism) onunu açma potansiyeline sahip olduğunu savlamaktadır. Bu sav, görgül modelleme için seçilen orta ölçekli bir kentin gelişim formunun parametrik modelleme ile üretimi  üzerinden tartışılmaktadır. Bu model, kentin mekan dizimi (syntax) ile form-kompozisyonu arasındaki morfolojik ilişkiyi tasarım denetiminin öncelikli konusu yapmaktadır. Buna göre kentin yapısal nitelikleri ile (bütünleşiklik –integration–, merkezilik –centrality– vb.) kompozisyonel nitelikleri (yoğunluk, bağdaşıklık –coherence– vb.) arasında denetimli bir eşgüdümü önermektedir. Bu çerçevede kent formuna eklemlenen çok sayıda parçacıl gelişimi ortaya çıkan bütünleşik ve bağdaşık kentsel yapı ve form ile uyumlandırmaktadır. Bu çerçevede çalışma, kentsel yapı ve form ilişkisini tartışırken ayni zamanda morfolojinin kent planlama ve tasarıma ‘denetim’ baslığı içerisinde bir girdi sunma olanağını tartışma gündemine getirmektedir.