Geleneksel Kent Merkezi Çeperinde Dönüşüm - Tarsus Örnegi

Özet

Yüzyıllar boyunca farklı medeniyetlere ve kültürlere ev sahipliği yapan, savaşlar ve afetler sonucunda yakılan, yıkılan ve yeniden inşa edilen kentlerde biçimsel, işlevsel, görsel ve bağlamsal özellikler de değişmektedir. Bu kentlerden olan Tarsus, Neolitik dönemden günümüze kadar Asur, Mısır, Pers, Yunan, Roma, Bizans, Abbasi, Emevi, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı gibi birçok farklı medeniyetin etkisi altına girmiştir ve kentte bu medeniyetlerin izlerini gözlemek mümkündür. Bu bağlamda değişen ve gelişen  bir kent olan Tarsus'un, farklı dönemlerde inşa edilmiş ve tarihi kent merkezi çeperinde yer alan bir bölgesi çalışma alanı olarak belirlenmiş ve alanın tarihsel süreç içinde geçirdiği değişimin kent morfolojisi çerçevesinde irdelenmesi hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında gerçekleştirilen morfolojik analiz için kente ait imar planları, kadastro haritaları, halihazır haritalar, hava fotoğrafları ile yazılı dokümanlar ana materyaller olarak kullanılmıştır. Çalışma alanı kentsel sit alanının batısında, güneyde Kleopatra Kapısı, batıda tren istasyonu ve demiryolu ile sınırlanmış, antik dönemlerle beraber Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait izler barındıran bir alandır. Eski Ömerli, Yeni Ömerli, Şehit Mustafa, Cumhuriyet ve İsmetpaşa mahallelerini barındıran, kentsel dokusu çeşitlilik gösteren bir alandır. Çalışma kapsamında spontane oluşmuş geleneksel kentsel dokuya bitişik olarak planlı ya da plansız olarak gelişmiş geleneksel kent merkezinin çeperi sokak dokusu, yapı adası parsel ilişkisi ve bina parsel ilişkisi bağlamında incelenmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda kentin özellikle Cumhuriyetin ilanından sonraki 1O yıllık zaman diliminde hızlı bir yapılaşma sürecine  girdiği söylenebilir. Yeni yolların yapıldığı, sokakların genişletildiği, yeni binaların inşa edildiği ve kent için ilk imar planının bu dönemde hazırlandığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra nüfus artışı ve doğal afetler de kentin gelişimini ve çeper oluşumunu etkileyen faktörler arasındadır. I968 ' de gerçekleşen sel felaketi ile kentin doğusunda oluşan yerleşmeler ve I970'lerden sonra özellikle kırsaldan gelen göç sonucu kent nüfusundaki hızlı artış ile kentin kuzeyinde ve güneyindeki yerleşmeler bu durumu gösterir niteliktedir.