Kentsel Süpürgeliklerin Tipo-Morfolojik Analizi ve İnsan Aktivitesi Bağlamında Değerlendirilmesi
Anahtar Kelimeler:
CBS- Kentsel doku analizi- Sayısal yöntemler- Tarihi kent morfolojisiÖzet
Kent, farklı ölçeklerde mekânsal bileşenlerin ve bu bileşenler arasında hem mekânsal hem de sosyal boyutta kurulan ilişkilerin oluşturduğu bütün olarak tanımlanabilmektedir. Çeşitli bağları mümkün kılan ilişkiler; bütüne, bileşenlerin toplamı olmanın ötesinde bir anlam katmaktadır. Dolayısıyla, bileşenlerin kendisi kadar, bağlar ve bağlayıcı unsurlar da önemlidir. Bina-kentsel mekân etkileşiminin kurulduğu hacimler de karşıtlıklar arasında ilişki biçimleri yaratmakta, karşıtlıklar üzerinden kendi karakteristiğini kurmaktadır. Bu çalışmada söz konusu bağlayıcı hacimler; bina, kentsel mekân ve sosyal bağlam katmanlarından beslenen bileşke olgu olarak tariflenen kentsel süpürgelik (urban plinth) kavramı üzerinden irdelenmektedir. Kentsel süpürgelikler bağlamında, karşıtlıklar barındıran katmanların bütünleşmesi ve denge durumunun sağlanması; bu hacimlerin yaşantı potansiyeli üzerinde etkilidir. Bu doğrultuda, insan-çevre etkileşimi üzerinde önemli rol oynayan kentsel süpürgeliklerin sahip olması gereken temel niteliklerden biri mekânsal geçirgenliktir. Karşıtlıklar arasında bulunma hâli geçirgenliğin sağlandığı durumda, kullanıcıya mekâna özgü bir hareket kabiliyeti sağlamaktadır. Hareket kabiliyetinin olanak tanıdığı özerklik sayesinde kentsel yaşantı ile bütünleşen kullanıcı, devinen hareketin parçası olarak kente fiziksel boyutta eklemlenmektedir. Bireyler bu hacimlerde, kentsel deneyimin hem nesnesi hem de öznesi olmaktadırlar. Kentsel süpürgeliklerin mekânsal geçirgenliği, ticari aktivite özelinde ayrıca önemlidir. Çünkü kent mekânı bağlamında gerçekleşen ticari aktivitenin şeması, ürünün sergilendiği hacim ve hacme teğet yaya akışı bileşenlerinden oluşmaktadır. Hacmin, akış ile teması sonucu kurulan sosyo-mekânsal oluşum; ticari faaliyetin vücut bulduğu kentsel süpürgeliktir. Bu kapsamda çalışma mekânsal geçirgenliğe sahip kentsel süpürgelikleri, ticari faaliyetin öne çıktığı kentsel çevreler üzerinden irdelemektedir. Kentsel süpürgeliklerin mekânsal karakteristiğinin ortaya konması ve mekânsal boyutlar ile sosyal yapı arasındaki bağın izinin sürülmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın yöntemini kuramsal araştırmadan edinilen verinin, tipo-morfolojik yaklaşım aracılığıyla sınıflandırılması ve alan çalışmasına ait sistematik gözlemler yolu ile elde edilen veri üzerinden test edilmesi oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında; çeşitli mekânsal bileşenlerin, çeşitli biçimlerde bir araya gelmesiyle oluşan kentsel süpürgeliklerin, tipo-morfolojik yaklaşım aracılığıyla tasnifi ve mekânsal serimi gerçekleştirilmektedir. Alan çalışması kapsamında ise, kentsel süpürgelikler insan aktivitesi bakımından irdelenmekte ve hacimlerdeki insan aktivitesinin koreografisi çözümlenmektedir. Çalışmaya ait bulgular, kentsel süpürgeliklerin geçirgenliği ile insan aktivitesi arasındaki ilişkinin keşfedilmesine hizmet etmektedir.
İndirmeler
Referanslar
Alexander, C., S. Ishikawa ve M. Silverstein. (1977). A Pattern Language, Oxford: Oxford University Press.
Alkan Bala, H., & Üstüntaş, T. (2014). Modelling the Urban Interface by Using Fuzzy Logic. Journal of Building Construction and Planning Research, 2(01), 59.
Altman, I. (1975). The Environment and Social Behaviour, New York: Brooks-Cole.
Batty, M. ve Longley, P. (1994). Fractal Cities, London: Academic Press.
Cullen, G. (1971). The Concise Townscape, London:Architectural Press.
De Boer, W. ve Laven, J. (2016). Using Temporary Vacancy for a Permanent Boost, H. Karssenberg, J. Laven, M. Glaser, M. van ‘t Hoff (Der.), The City at Eye Level:Second and Extended Version, (s.267-271), Delft: Eburon Academic Publishers.
Dovey, K. & Wood, S. (2015). Public/private urban interfaces: Type, adaptation, assemblage, Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, 8(1), 1-16.
Gehl, J. (1971). Life Between Buildings: Using public space, (çev.) J. Koch, Washington DC: Island Press.
Gehl, J., Kaefer, L. J. & Reigstad, S. (2006). Close encounters with buildings, Urban Design International, 11(1), 29–47.
Gehl, J. (2010). Cities For People, Washinton DC: Island Press.
Habraken, N.J. (1998). The Structure of the Ordinary: Form and Control in the Built Environment, Cambridge: MIT Press.
Jacobs, A.B. (1995). Great Streets, Cambridge MA: MIT Press
Kamalipour, H. (2017). Mapping urban interfaces: Atypology of public/private interfaces in informal settlements, Spaces and Flows: An International Journal of Urban and Extra Urban Studies, 8(2), 1-12.
Karssenberg, H. & Laven, J. (2012). The City at Eye Level, M. Glaser, M. van ‘t Hoff, H. Karssenberg, J, Laven, J. van Teeffelen (Der.), The City at Eye Level: Lessons for Street Plinths, (s.10-21), Delft: Eburon Academic Publishers.
Kaye, B.H. (1994). A Random Walk through Fractal Dimensions, Weinheim: VCH Verlagsgesellschaft
Kelbaugh, D. (2007). Typology: an Architecture of Limits, M. Carmona, S. Tiesdell (Der.), Urban Design Reader (s. 83-97), Routledge.
Madden K., Schwartz A. & Project for Public Spaces. (2000). How to turn a place around : A handbook for creating successful public spaces, New York: PPS.
Maki F. (1964). Investigations in Collective Form, Washington: School of Architecture Washington University.
Marshall, S. (2009). Cities, Design & Evolution. London: Routledge.
Mehta, V. (2009). Look Closely and You Will See, Listen Carefully and You Will Hear: Urban design and Social Interaction on Streets, Journal of Urban Design, 14(1), 29-64.
Muller, T. (2012). The Plinths of the Warm City, M. Glaser, M. van ‘t Hoff, H. Karssenberg, J, Laven, J. van Teeffelen (Der.), The City at Eye Level: Lessons for Street Plinths, (s.74-78), Delft: Eburon Academic Publishers.
Norberg-Schulz, C. (1980). Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture, New York: Rizzoli.
Ovink, H. (2012). Hofbogen: A Vision For The In-Between Plinth, M. Glaser, M. van ‘t Hoff, H. Karssenberg, J, Laven, J. van Teeffelen (Der.), The City at Eye Level:Lessons for Street Plinths, (s.100-113), Delft: Eburon Academic Publishers.
Polyák, L. (2016). The Festival of Empty Shops in Budapest, H. Karssenberg, J. Laven, M. Glaser, M. van ‘t Hoff (Der.), The City at Eye Level:Second and Extended Version, (s.271-276), Delft: Eburon Academic Publishers.
Rao, F., Dovey, K., & Pafka, E. (2018). Towards a genealogy of urban shopping: types, adaptations and resilience, Journal of Urban Design, 23(4), 544-557.
Rohmer, M. (2016). Embedding Building, H. Karssenberg, J. Laven, M. Glaser, M. van ‘t Hoff (Der.), The City at Eye Level:Second and Extended Version, (s.14-25), Delft: Eburon Academic Publishers.
Salingaros, N.A. (1995). The laws of architecture from a physicist’s perspective, Physics Essays, 8, s.638-643.
Salingaros, N. A. (2000). Complexity and Urban Coherence, Journal of Urban Design, 5(3), 291-316.
Schaap, T. (2012). Plinths & Urban Design, M. Glaser, M. van ‘t Hoff, H. Karssenberg, J, Laven, J. van Teeffelen (Der.), The City at Eye Level: Lessons for Street Plinths, (s.49-54), Delft: Eburon Academic Publishers.
Scheer, B. C. (2016). The epistemology of urban morphology. Urban Morphology, 20(1), 5–17.
Simmel, G. (1950). The Stranger In The Sociology of Georg Simmel, K. Wolff (Der.), New York: Free Press.
Tibbalds, F. (1992). Making people- friendly Towns, Improving the public environment in towns and cities, Longman Group.
Trancik, R. (1986) Finding Lost Space: Theories of Urban Design, New York: Van Nostrand Reinhold Company.
Van der Ham, S. (2012). Hybrid Zones, M. Glaser, M. van ‘t Hoff, H. Karssenberg, J, Laven, J. van Teeffelen (Der.), The City at Eye Level: Lessons for Street Plinths, (s.82-86), Delft: Eburon Academic Publishers.
Van der Werf J., Zweerink, K. ve van Teeffelen, J. (2012). History of The City Street and Plinth, M. Glaser, M. van ‘t Hoff, H. Karssenberg, J, Laven, J. van Teeffelen (Der.), The City at Eye Level: Lessons for Street Plinths, (s.22-33), Delft: Eburon Academic Publishers.
Van Oostrum, M. (2020). Informal laneway encroachment: Reassessing public/private interface transformation in urban villages, Habitat International, 104, 102259.
Von Meiss, P. (1990). Elements of Architecture: From Form to Place, New York: van Nostrand Reinhold Press
Whyte, W. (1980). The Social Life of Small Urban Spaces, Washington DC:Conservation Foundation.
Ek Dosyalar
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Simge Gül Kökçü- Dilek Yıldız Özkan
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
