Yeniden İşlevlendirilen Geleneksel Konutların Özgün Değer- Çağdaş Kullanım Bağlamında Mekânsal ve Yapısal Analizi: Muğla Örneği

Özet

Yeniden işlevlendirme; kullanılmayan tarihi bir yapıya, özgün mekânsal ve yapısal özellikleri ile uyumlu çağdaş bir işlev vererek yaşatılmasını sağlayan bir koruma biçimidir. Yeni işlev belirlenirken yapının taşıdığı mimari, sosyal, kültürel ve çevresel değerlerin dikkate alınması, yapının özgünlüğünün bozulmadan geleceğe aktarılması çok önemlidir. Muğla kent merkezi antik dönemden bugüne sürekli yerleşim gören, Beylikler, Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi kentleşme biçimlerini özgün olarak günümüze taşıyan ve özellikle Osmanlı Dönemi geleneksel konut dokusunu özgün mekânsal karakterleriyle yaşatabilen canlı bir miras şehridir. “Kentsel Sit Alanı” olarak koruma altına alınmış geleneksel dokuda 406 adet tescilli, 534 adet asal yapı bulunmaktadır ve özellikle ticari alt merkez içinde ve yakınında bulunan tarihi yapıların hızla işlev değiştirdiği ve/veya yeni işlevler verilerek korunduğu izlenmektedir. Kentte giderek yaygınlaşan yeniden işlev vererek koruma müdahalesinin nasıl uygulandığı ve sonuçlarının etkinliği ise henüz bilinmemektedir. Bu çalışma kullanım dışı kalmış ve çağdaş bir işlev verilerek müdahale görmüş tarihi yapıların özgünlüğünü ne ölçüde sürdürebildiği üzerinedir. Araştırma kapsamında Muğla Kentsel Sit Alanında bulunan 10 adedi özel sektör, 8 adedi kamu kullanımı ve mülkiyetinde olan toplam 18 adet yeniden işlevlendirilen tarihi yapı incelenmiştir.  Çalışma 3 aşamalı olarak yürütülmüştür; birinci aşamada yapıların özgün mimari özelliklerini belgeleyen, çizim, fotoğraf vb. belgelere ulaşılmış, ikinci aşamada yapıların aldığı yeni işlevlerle beraber gördükleri müdahaleler, mevcut kullanım ve mekânsal değişim analizleri yapılmış, üçüncü aşamada ise kullanıcılara kapalı ve açık uçlu sorulardan oluşan sözlü anketler uygulanmıştır. Tüm aşamalardan elde edilen veriler her bir yapı özelinde ve karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Çalışmamız sonucunda yeni işlev tipleri, bu işlevlerin yapılara uyum veya uyumsuzluk durumları, yeni işlevlerin sosyal, kültürel ve çevresel etkileri ile kullanıcı bakış açılarını içeren analiz paketleri elde edilmiştir. Bu analiz paketleri çağdaş koruma yaklaşımları ışığında yorumlanmış ve Muğla kenti başta olmak üzere, tarihi dokularda yeniden işlevlendirme uygulamasının yapılması durumunda karşılaşılabilecek olası sonuçlar ve çözümleri üzerine öneri setleri geliştirilmiştir.