Toplumsal Hafızanın Mekânsal Kodları: Bomonti’de Yer İsimleri
Anahtar Kelimeler:
Kentsel toponimi- toplumsal hafıza- Bomonti- İstanbulÖzet
Bu araştırmada, toplumsal hafızanın kentsel mekândaki izlerini kentsel toponimler üzerinden okumak ve yer isimlendirme politikalarının toplumsal hafıza üzerindeki gücünü sorgulamak amaçlanmaktadır. Kentsel mekân toplumun bir ihtiyacı ve toplumsal ilişkilerin bir ürünü olarak ortaya çıkmış; toplumsal ilişkilerin, normların ve hatta hafızanın yeniden üretilmesinde etkili olmuştur. Nesneler, değerler ve deneyimlerin oluşturduğu soyut ve somut kavramların bir toplamı olan kentsel mekân hakim ideolojilere bağlı olarak evrilirken, toplumsal hafıza da kolektif olarak üretilmekte ve mekânda cisimleştirilmektedir. Böylece nesiller boyu aktarılarak sembolleşen kavram ve deneyimler mekânın kendisi ile bütünleşirken, mekânsal ögeler toplumsal hafızanın korunmasında ya da yeniden üretilmesinde önemli araçlardan biri konumuna gelmektedir. Bu araştırmanın odağını oluşturan öge ise kentsel toponimlerdir. Toplumsal hafızanın inşa edilmesi, korunması ve yeniden üretilmesinde bir araç olarak kullanılan kentsel toponimler, bir resmi tarih ve hakim ideoloji belgesi olduğu kadar, yerel kültürden referanslar ve deneyimleyene göre değişen çağrışımsal anlamlar içermektedir. Bu nedenle kentsel toponimlerin analizi, kentsel mekânları toplumsal süreçlerle birlikte okumaya olanak sağlamaktadır. Bu kapsamda, araştırmada, hafıza katmanlarının kalıcılığı ve kırılganlığının tartışılabildiği, aynı zamanda yeninin de görünür olduğu Bomonti semtinde, toplumsal hafızanın süreklilik, kırılganlık ve yeni anlamlılık durumları yer isimleri / toponimler üzerinden okunmaktadır. Ortaya konan kentsel kesit, mekânda kodlanan toplumsal hafıza ve resmi tarih anlatısının çift taraflı okuması çerçevesinde tarihi haritalar, resmi belgeler, literatür ve medya taramalarından faydalanılarak irdelenmektedir. Yer isimleri ile değişen tarihsel ve kentsel dinamikler eşsüremli bir şekilde ele alınarak, yer isimlendirme politikalarının toplumsal ve mekânsal değişim sürecindeki ve dolayısıyla toplumsal hafızanın yeniden üretimindeki araçsal rolü tartışılmaktadır. Kentsel toponiminin toplumsal hafıza ile ilişkisinin ortaya konulması, mekânsal dönüşüm politikalarına yol gösterici olabilmesi açısından önem taşımaktadır.
İndirmeler
Referanslar
Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik (A. Tekin. Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Alderman, D. (2003). Street names and the scaling of memory: The politics of commemorating Martin Luther King, Jr. within the African American Community. Area, 35 (2), 163-173.
Alderman, D. (2015). Naming streets, doing justice? Politics of remembering, forgetting, and finding surrogates for African American slavery heritage. S.Choo (Ed.), Geographical Names as Cultural Heritage, 193-228.
Auge, M. (1997). Yok-Yer (T. Ilgaz, Çev.). İstanbul: Kesit Yayıncılık.
Azaryahu, M. (1992). The purge of Bismarck and Saladin: the renaming of streets in East Berlin and Haifa, a comparative study in culture-planning, Poetics Today, 13 (2), 351-367.
Azaryahu, M. (1996). The power of commemorative street names. Environment and Planning D: Society and Space, 14 (3), 311-30.
Azaryahu, M. (1997). German reunification and the politics of street names: The case of East Berlin. Political Geography, 6(6), 479-93.
Azaryahu, M. (2011). The critical turn and beyond: The case of commemorative Street naming, ACME: An International e-Journal for Critical Geographies, 10 (1), 28–33.
Bergson, H. (2007). Madde ve Bellek (I. Ergüden Çev.). Ankara: Dost Kitapevi.
Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıl anımsar? (A. Şenel Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gadamer, H.G. (2008). Hakikat ve yöntem (H. Arslan ve İ.Yavuzcan, Çev.). İstanbul:Paradigma.
Halbwachs, M. (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri (B. Uçar Çev.). Ankara: Heretik.
Halbwachs, M. (2017). Kolektif Hafıza, (B. Barış Çev.). Ankara: Heretik.
Kayar, A. (1998, 19 Kasım). Bakımsızlıktan Yıkılacak, Hürriyet Gazetesi İstanbul eki.
Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi, (I. Ergüden Çev). İstanbul: Sel.
Light, D., Young, D. (2014). Habit, memory, and the persistence of socialist-era street names in postsocialist Bucharest, Romania. Annals of the Association of American Geographers, 104 (3), 668-685.
Neyzi, L. (2011). Nasıl Hatırlıyoruz?: Türkiye’de Bellek Çalışmaları. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Neuman, W.L. (2013). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches. London: Pearson education.
Nora, P. (2006). Hafıza Mekânları (M.E. Özcan Çev.). Ankara: Dost.
Ölçer, E. (2014). Sokak Şehir Hafıza, Kuyulu’dan Biçki Yurdu’na Osman Nuri Ergin ile Sokak Adları. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yayınları.
Palonen, E. (2008). The city-text in post-communist Budapest: street names, memorials, and the politics of commemoration. GeoJournal, 73 (3), 219-230.
Pinchevski, A., Torgovnik, A. (2002). Signifying passages: the signs of change in Israeli Street names, SAGE Journals: Media, Culture & Society, 24 (3), 365-388.
