Ulaşım Akslarının Düğüm Noktası Olarak Konya Kentinin Dönemsel Tartışması
Anahtar Kelimeler:
Çok katmanlı kent- İpek Yolu- Kent morfolojisi- Kral Yolu- KonyaÖzet
Geçmişten bugüne bir düğüm kenti, kavşak (kavuş-ak) konumunda olan Konya kenti tarih boyunca kültür akslarının kavuştuğu bir yerleşim yeri olmuş; bu sebeple kayda değer gelişim ve değişimler geçirmiştir. Hititlerde (M.Ö. 14-12. yy) “İkkuwaniia”, Friglerde (M.Ö. 7. yy) “Kowania”, Roma İmparatorluğu’nda (M.Ö. 1-5. yy) “Iconium/Ikonion”, Bizans İmparatorluğu’nda (5-11. yy) “Tokonion” ve farklı topluluklar tarafından “Konien”, “Cogna”, “Conia”, “Kuniya” gibi isimlerle anılan Konya; 11-13. yüzyıllar arasında Anadolu Selçuklu Devleti’ne başkentlik yapan çok katmanlı bir kenttir. Anadolu’nun merkezinde yer alan konumu dolayısıyla önemli ticaret yollarının kesişim noktası ve kentin çevresi ile ilişkisini kuran yollar üzerinde gelişmesi nedeniyle kültür akışının hissedildiği önemli kentlerden olmuştur. Kentin ilk çeperini oluşturan, Frig, Roma, Selçuklu kentlerinin çerçevesi olan iç kale; yüzyıllar boyu kentin üst üste kurgulandığı bir alandır. Kent, Selçuklu Devleti’nin payitahtı olmasıyla genleşerek ikinci çeper olan kent surları oluşmuştur. Kentin yüzyıllarca önemli bir ögesi olan, kentin iki çeperini oluşturan kent surları üzerindeki kentin düğüm noktaları olan kapılar; ulaşım aksını kentin içerisine taşıyarak kültür akışını kentsel örüntüye dahil etmiştir. Kent merkezinde Frigler ile yerleşimin başladığı ilk nokta olan Alaeddin Tepesi’nden günümüze kentin fiziksel gelişimi incelenirken topografik ve coğrafi veriler başta olmak üzere, kentsel örüntüyü oluşturan ve etkileyen farklı birçok etmen söz konusudur. Kentin morfolojik gelişimi tek bir nedene dayandırılamayacak olup bu çalışmada ulaşım aksları üzerinden kapılar, sınırlar, odaklar üzerinde durularak kentle ilişki kuran aksların kente taşıdıkları kültürel sürekliliğin kent kapıları üzerinden analizi yapılacaktır. Kral Yolu, İpek Yolu, Hac Yolu gibi önemli antik yolların güzergahında yer alan Konya kentinin morfolojik gelişiminin ulaşım akslarıyla olan ilişkisi tarihsel dönemler bağlamında incelenecektir. Bildiri kapsamında, çeperler üzerindeki yollarla kavuşan kapılardan iç kalenin kuzeyden gelen aksla kesiştiği; daha sonra eklenen ikinci çeperde de aynı aks üzerindeki sürekliliği koruyan bir kapının bulunduğu kuzey kapısının (Selçuklu Dönemi itibariyle Sultan kapısı), dönemlerinin önemli ticaret yolları olan Kral ve İpek yolları ile olan ilişkisi analiz edilerek veriler grafikleştirilecektir.
İndirmeler
Referanslar
Akurgal, E. (2012). Anadolu Tarihinin Oluşmasında Jeomorfolojik Özelliklerin Rolü. Anadolu Araştırmaları,
(10).
Arkeolojik Haber (2018, Eylül). Bozdağ Milli Parkında arkeologların hedefi çift şeritli antik yolu bulmak.
https://www.arkeolojikhaber.com/haber-bozdag-milli-parkinda-arkeologlarin-hedefi-cift-seritli-antikyolu-bulmak-16968/. [Erişim Tarihi: 29.04.2023]
Bahar, H. (2017). Tarih Öncesinden Bizans Dönemine Kadar Konya Ulaşımı ve Balkayalar-Bağırsıkdere Kalesi.
USAD, (7), 125-140.
Bakırcı, M. (2014). Coğrafi Açıdan Anadolu’nun Tarihi Ulaşım Ağı ve İpek Yolu. Avrasya Etüdleri, 45(1), 63-86.
Bardakcı, K. (2018). Antik Çağ'da Konya Ovasını Taşeli Platosuna Bağlayan Yollar. Asya Studies, 3 (3), 39-45.
DOI: 10.31455/asya.390030.
Baykara, T. (1985). Türkiye Selçukluları Devrinde Konya (1. Baskı). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Ulaşım Akslarının Düğüm Noktası Olarak Konya Kentinin Dönemsel Tartışması
Calder, W. M. (1925). The Royal Road in Herodotus. The Classical Review, 39(1/2), 7–11.
http://www.jstor.org/stable/698531.
Dan Beodoin (2023, Şubat). Chapter 2: In The Footsteps of St. Paul & The Church Fathers of Turkey —
Adventures in Lystra, Derbe, The Red Church, Nazianzus, & Cappadocia.
https://zistezesto.wordpress.com/2023/02/08/chapter-2-in-the-footsteps-of-st-paul-the-churchfathers-of-turkey-lystra-derbe-the-red-church-nazianzus-cappadocia/. [Erişim Tarihi: 29.04.2023]
DARE (Digital Atlas of Roman Empire) (2019). Centre for Digital Humanities, University of Gothenburg.
https://dh.gu.se/dare/. [Erişim Tarihi: 29.04.2023]
Eskikurt, A. (2014). Ortaçağ Anadolu Ticaret Yolları. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, (33), 15-40.
French, D. H. (2016). Roman Roads and Milestones of Asia Minor Vol. 4: The Roads, Fasc. 4.1: Notes on the
Itineraria. BIAA Electronic Monograph 10. ISBN: 978 0 9954656 1 9 | DOI:
https://doi.org/10.18866/BIAA/e-10.
Hansen, V. (2012). The Silk Road: A New History. Oxford University Press.
Işık, İ. (2018). Lykaonia Bölgesi Kuzeydoğu Kesimi Tarihi ve Yerleşim Yerleri. Selçuk Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Dergisi, (40), 191-206. DOI: 10.21497/sefad.515307.
Karaca, Ö. (2022). Tarihin İz Dokunduğu ve Ses Verdiği Güzergâh İpek Yolu. Tarih Araştırmaları Dergisi, 41(71),
-173. DOI: 10.35239/tariharastirmalari.782059
Karpuz, H., & Ürekli, B., & Doğan, M. (2022). Konya’nın Kırk Son Dönem Şehir İçi Hanı. Konya Büyükşehir
Belediyesi Kültür Yayınları. ISBN: 978-605-389-507-7.
https://www.dijitalkitabim.com/kitaplar/konya/konyanin-kirklari-serisi/hanlar/index.html#page=1.
Kiepert, R. (1908). Library of Congress Arşivi. https://www.loc.gov/resource/g7430m.gct00325/?sp=20.
[Erişim Tarihi: 29.04.2023]
Küçükdağ, Y., Arabacı, C. ve Yenice, M. S. (2020). Tarihî Süreç İçinde Konya Şehrinin Fiziki Gelişimi. Karatay
Sosyal Araştırmalar Dergisi, (5), 1-38.
Orhan, H. (2019). Importance of Geology in the Settlements in the Konya Region. İçinde Ç. Maner (Ed),
Crossroads/ Kavşaklar (ss. 27-34). İstanbul: Ege Yayınları.
Özan, F. (2018). Iconium şehrinin jeopolitiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Polat, E. (2022). Pers Kral Yolu'nun Anadolu güzergâhları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Van Yüzüncü Yıl
Üniversitesi, Van.
Ramsay, W. M. (1890). The Historical Geography of Asia Minor, Supplementary Paper Volume 4.
https://archive.org/details/historicalgeogra01rams/page/n7/mode/1up?view=theater.
Ramsay, W. M. (1907). The cities of St. Paul, London.
Sayar, M. H. (2019). The Ancient Roads of Lykaonia/Lykaonia'nın Antik Yolları. İçinde Ç. Maner (Ed),
Crossroads/ Kavşaklar (ss. 235-244). İstanbul: Ege Yayınları.
Şahin, T. (2020). İpek Yolu: Tarihsel Geçmişi, Kültürü ve Türk Dünyası İçin Önemi. Tarih Araştırmaları Dergisi,
(67), 71-97. DOI: 10.35239/tariharastirmalari.644530.
Takmer, B., & Tümer Önen, N. (2007). Via Sebaste: Anadolu’ nun En İyi Korunmuş Roma Yolu’ nun Varsak’ tan
Geçen Güzergahı. Varsak Belediyesi Kültür Yayınları.
Tankut, G. (2007). The Seljuk City/ Selçuklu Kenti. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Tapur, T. (2009). Eski Konya Gölü’nün İlk Yerleşmelere Etkileri. Karadeniz Araştırmaları, 6(23), 99-115.
Texier, C. (1882). Asie Mineure Description géographique, historique et archéologique des provinces et des
villes de la Chersonnèse d’Asie. Firmin-Didot.
http://tr.travelogues.gr/travelogue.php?view=118&creator=1153981&tag=9951.
Uz, M. A., & Işık, A. (2010). Tepede Bulunan Diğer Binalar. Merhaba Gazetesi Akademik Sayfalar Belgelerle
Adım Adım Eski Konya (5), 10(10), 145-160.
Yılmaz, E. (2017). İpek Yolu Hakkında Kısa Bir Değerlendirme. Şarkiyat, 9(2), 672-683.
https://doi.org/10.26791/sarkiat.321426.
Yüzbaşıoğlu, G. (2022). Kentsel arkeolojik mirasın sunumu: Konya kent surları. Yayımlanmamış yüksek lisans
tezi, Eskişehir Teknik Üniversitesi, Eskişehir
Ek Dosyalar
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Merve Alıcı Aka- Elif Yeşim Kösten- Gülşah Üner
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
