Palimpsest Yerleşimlerde Morfolojik Okuma: Frig Yerleşimleri

Fatma Şahin Yayla; Elif Yeşim Kösten

Yazarlar

Fatma Şahin Yayla Kocaeli Üniversitesi
Elif Yeşim Kösten Kocaeli Üniversitesi

Anahtar Kelimeler:

Frig- Koruma- Kültürel Miras- Morfoloji- Tipoloji

Özet

Anadolu'nun çok önemli bir uygarlığı olan M.Ö.13. yy. ile M.Ö. 6. yy. arasında varlığını gösteren Frigler; tarım, ticaret, mobilyacılık, müzik, mimarlık alanında oldukça gelişmiştir. Günümüzde Frig uygarlığıyla tek ilişki, KTB tarafından 2011 yılında kültür turizmi bölgesi ilan edilen Frig vadisi ve Kral yolu üzerinden kurulmaktadır. Postmodern dönemde marka değer üretme çabasıyla birlikte tüketim nesnesi haline gelen kültürel mirasın; parçacıl bir yaklaşımla paket olarak turizme sunulması, Anadolu'da palimpsest kültürlerin birbirinden ayrıştırılarak ele alındığının göstergesidir. Günümüzde palimpsest bir kurguda var olan Anadolu’nun, Frigler gibi pek çok uygarlığı barındırdığı ve bu uygarlıkların birbirilerini etkiledikleri görülmektedir. Friglerin de Hititlerin kentsel kurgusu üzerine yerleşerek varlığını oluşturduğunu, Frig-Hitit uygarlıkları arasındaki tipolojik benzerlikler üzerinden görülebilmektedir. Bununla birlikte bölge, Lidya Sardes ile İran Susa güzergâhında bulunan Kral yolu ile birlikte sosyo kültürel ve ekonomik olarak da kültürel etkileşimi güçlendiren akslar barındırmaktadır. Oysa bugün bu etkileşimin izini sürecek bir aks tartışması ve palimpsest bir okuma yerine, Frig uygarlığının bir turizm paketi olarak Kral yolu üzerinden gösterilmesi, Frig uygarlığıyla ilişki kurulamayacak kadar yüzeysel ve eksik bir tarih bilinci sunmaktadır. Çalışma kapsamında, Anadolu'da bulunan çok katmanlı yerleşim tarihinin okunması ve bu okuma bilinciyle oluşturulan koruma stratejilerinin geliştirilmesi için altlık oluşturulması hedeflenmektedir. Mimari korumadaki biçim-neden ilişkisi, morfolojik bir okuma aracılığı ile sorgulanırken, sadece yapının veya çevresinin biçimiyle değil bunların bir araya geliş süreci ve aktörleriyle de ilişkileri çoklu ve çapraz tarih okumalarıyla güçlendirilmelidir. Bu çalışma Frig uygarlığının izlerini nitel araştırma yöntemi ile çoklu belge okumaları yaparak belgelemeyi ve kültürlerarası etkileşimi ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda Friglerde ticaret yolu olarak kullanılan ve günümüzde “kültür rotası haline getirilen Kral yolundan” söz edilecek, “Frig vadisinin” yerleşim tipolojisini anlayabilmek için Anadolu coğrafyasındaki Hitit-Frig uygarlıkları etkileşimi incelenecek ve bu etkileşim kale-sur, tapınak kurgusu ve kaya mezar tipolojileri üzerinden aktarılmaya çalışılacaktır. Çalışma Frig-Hitit ilişkisini palimpsest bir okumayla ele almasından dolayı; Frigle ilgili yapılmış diğer çalışmalardan farklılık göstermektedir.

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Referanslar

Akozan, F. (1977). Türkiye’de Anıtları Koruma Teşkilâtı ve Kanunları, İDGSA yayını, 42-43.

Akurgal, E. (1955). Phrygısche Kunst. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi yayımları, 95(5).

Akurgal, E. (2005). Anadolu kültür tarihi (2.baskı). TÜBİTAK Yayınları.

Alp, S. (2001). Hitit Çağında Anadolu. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.

Altınyıldız, N. (1997). Tarihsel Çevreyi Korumanın Türkiye’ye Özgü Koşulları. İstanbul (1923-1973), İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, s. 52-53, 63, 90.

Arslan, G. (2016). Demir Çağ’da Anadolu kent kapıları (Yüksek Lisans Tezi). Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı.

Baran, A. (2016). Kerkenes Kazısı 2012-2013 Yılları Çalışmaları ve Yerleşimin Tanımlanması Üzerine Değerlendirmeler. Mediterranean Journal of Humanities, 6 (2), 49-87.

Bendix, R. (1967). Tradition and Modernity Reconsidered. Comparative Studies in Society and History, 9(3).

Bittel, K. (1976). Les hittites. Gallimard Yayınevi.

Bozdoğan, S. (1999). Türk Mimari Kültüründe Modernizim: Genel Bir Bakış. Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik içinde. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. Metis Yayınları.

Bülbül, C. (2009). Eski Anadolu Tarihinde Frigler. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(2), 79-94. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23761/253241.

Cevher, M. (2020). Hitit Krallığı’nda Kent ve Ülke Savunması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30 (2) , 28-46. https://dx.doi.org/10.35379/cusosbil.905838.

Çığ, M. İ. (2017). Atatürk ve Sümerliler. Kaynak Yayınları.

Eralp, Z. (1974). Turizmin Toplumsal Değişime Sosyo Ekonomik Etkisi, AÜSBF, 374.

Eralp, Z. (1983). Genel Turizm. Ankara: Ankara Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu.

Erdan, E. (2015). Demir Çağ ve Sonrası Batı Anadolu’da Frig Kültür Etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Aydın.

Giddens, A. (2018). Modernliğin Sonuçları (7. Baskı). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Güngör, Y. (2014). İlk Çağ Anadolu Medeniyetleri (1. Baskı). Umuttepe Yayınları.

Herodotos. (2002). Herodot Tarihi (7.baskı), Türkiye Bankası Kültür Yayınları.

Keller, K. L. (2008). Strategic Brand Management: Building, Measuring and Managing Brand Equity (3. baskı). Pearson Practice Hall.

Macqueen, J. G. (2001). Hititler ve Hitit Çağında Anadolu (çev. Esra Davutoğlu, 6.baskı). Arkadaş Yayıncılık.

Mielke, D.P. (2011). Key Sites of the Hittite Empire. The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, 1031-1054.

Mielke, D. P. (2011c). Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie, 13 (1/2), 91-97.

Miller, N. F. (2010). Botanical Aspects of Environment and Economy at Gordion, Turkey. Philadelphia: University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology.

Naumann, R.(1998) Eski anadolu mimarlığı (4.baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Özdemir, H. (2021). Hitit Kültür ve Dininin Günümüz Anadolu Kültürü ile Benzer Yanları . Kültür Araştırmaları Dergisi , (8) , 135-154 . https://dx.doi.org/10.46250/kulturder.861710.

Polat, Y. (2020). Phrygler dinsel mekânlarını nasıl koruyordu? Midas vadisi kaleleri. Turkish Studies - Social, 15(2), 317-334. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.40039.

Polat, E. (2022). Pers Kral Yolunun Anadolu güzergâhları (Doktora tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji anabilim dalı, Van.

Pretes, M. (1995). Postmodern Turizm: Noel Baba Endüstrisi, Yıllık Turizm Araştırmaları, 22(1), 1-15.

Roller, L. E. (1988). Phrygian Myth and Cult. Notes in the History of Art, 7(3/4), 43–50.

Sakaoğlu, N. (2008). Kaleler ve Şehir Surları. Tarihi Kentler Birliği Dergisi, 14, 22-25.

Sams, G.K. 2012. Frigler: Midasın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde/Phrygians: In the Land of Midas, in the Shadow of Monuments (1.baskı). Yapı Kredi Yayınları.

Seeher, J. (1999). Hattusha-guide: a day in the Hittite capital (2. baskı). Ege Yayınları.

Seeher, J. (2005). Hattuşaş rehberi (2. baskı). Ege Yayınları.

Seeher, J. (2006a). Chronology in Hattusa: New Approaches to an Old Problem, BYZAS, 4, 197-214.

Taş, İ. (2008). Hititlerde Ölçü Birimleri ve Bunların Hitit Metinlerinde Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 73-90. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hititsosbil/issue/7706/100959.

Urry, J. (2009). Turist bakışı (1.baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.

Ünlüönen, K., Tayfun, A., Kılıçlar, A. (2007). Turizm Ekonomisi (4. Baskı), Nobel Akademik Yayıncılık.

Yurdakul, A., & Töre Başat, H. (2018). Antik Rotaların Turizm Açısından Yeniden Canlandırılması: Kral Yolu-Frig Vadisi İçin Frig Yürüyüş Yolu Önerisi. Innovation And Global Issues Congress IV. Antalya: Inglobe.

URL-1, https://www.etimolojiturkce.com/kelime/seyyah. Erişim tarihi: 01/03/2023.

URL-2, http://www.eskisehirkulturturizm.gov.tr, Eskişehir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Resmi İnternet Sitesi. Erişim tarihi: 05/03/2023.

URL-3, http://www.kutahyakulturturizm.gov.tr, Kütahya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Resmi İnternet Sitesi. Erişim tarihi: 05/03/2023.

URL-4, http://www.afyonkulturturizm.gov.tr, Afyonkarahisar İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Resmi İnternet Sitesi. Erişim tarihi: 05/03/2023.

URL-5, https://www.tursab.org.tr/haberler/kulturel-yollar-ve-rotalar-egitim-calistayi_5713. Erişim tarihi: 14/02/2023.

URL-6, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp. Erişim tarihi: 26/02/2023.

URL-7, https://kentselstrateji.com/proje/frig-vadisi-kultur-turizm-atlasi/. Erişim tarihi: 30/03/2023.

URL-8, https://www.yollardan.com/hattusas-bogazkale-bin-tanrili-hititler/. Erişim tarihi: 10/03/2023.

URL9,https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/174630/mod_resource/content/1/5%20Bo%C4%9Fazk%C3%B6y%20ve%20Hitit%20Mimarisi.pdf. Erişim tarihi: 15/03/2023 .

URL-10, https://www.penn.museum/sites/gordion/tarih/tarihsel-bakis/demir-cagi-gordionu/. Erişim tarihi: 22/03/2023.

URL-11, https://www.yollardan.com/anadolu-medeniyetleri-muzesi-onemli-eserleri/. Erişim tarihi: 15/04/2023.

URL-12, https://goturkiye.com/blog/hattusa-the-ancient-capital-of-the-hittites. Erişim tarihi: 18/03/2023.