Yapı Adasında Kamusal Mekân Kalite Göstergelerinin Belirlenmesi ve AHP Yöntemi ile Ağırlıklandırılması
Anahtar Kelimeler:
AHP- Kamusal mekân kalitesi- Kentsel doku- Konut- Yapı adasıÖzet
Kamusal mekân, toplumu oluşturan tüm parçaların paylaşım ve etkileşim kurduğu bir platform olarak, bireyin kimlik ve davranış kodlarını tanımlarken; içerdiği fiziksel bileşenler üzerinden toplumu oluşturan bireylerin huzur, keyif, güven, korku gibi duygusal tepkilerini tetiklemektedir. Kamusal mekân deneyimini oluşturan fiziksel bileşenlerin kalitesi, gündelik yaşam çevresinde gelişen sosyal, kültürel, duyusal ve duygusal mekân kimliğinin tanımlanmasına doğrudan katkıda bulunmaktadır. Literatürde, kentsel dokuyu oluşturan göstergelerin kamusal mekân kalitesine olan katkıları öznel yargılarla ve eşdeğer ağırlıklarla belirlenmektedir. Buna karşın, kamusal mekân deneyimini oluşturan göstergelerin, yere ve kültüre bağlı olarak değişkenlik gösteren özgün karakteri ile farklı etki ve yoğunluk oluşturduğu göz ardı edilmektedir. Bu bağlamda çalışma, kamusal mekân kalite göstergelerinin yere-kişiye özgü biçimde belirlenmesini ve kantitatif olarak ölçülmesini ve kamusal mekân kalitesinin artırılmasına referans olacak bir değerlendirme sisteminin oluşturulmasını hedeflemektedir. Öncelikle, konut yapı adası çevresinde kamusal mekânı oluşturan morfolojik bileşenler; yapı, parsel, yol tanımlanmakta ve kapsamlı literatür araştırması ile, bu bileşenler üzerinde kamusal mekân kalitesini etkileyen göstergeler belirlenmektedir. Göstergelerin içeriğini yapı ile ilgili olarak çeşitlilik, konfor, estetik; parsel ile ilgili olarak erişilebilirlik, potansiyel, geçirgenlik; yol ile ilgili olarak konfor, kapsayıcılık, cazibe; oluşturmaktadır. Sonrasında, varsayılan bir çevrede Analitik Hiyerarşi Süreci ile bu göstergelerin kamusal mekân deneyimine katkısı ağırlıklandırılmaktadır. Buna göre, konut yapı adası çevresinde kamusal mekânı oluşturan morfolojik bileşenler ve kamusal mekân kalitesini belirleyen göstergeler, kamusal mekân deneyiminin oluşumundaki katkılarına göre ağırlıklandırılarak, belirli bir çevre ve belirli bir kitle için kamusal mekân kalitesinin toplam değerini belirlemektedir. Sonuç olarak, yol bileşenleri 48%, yapı bileşenleri 21%, parsel bileşenleri 31% oranında kamusal mekân kalitesine katkıda bulunmaktadır. Çalışma, kamusal mekân kalitesinin ölçülmesinde nesnel verilere dayanan, bütüncül bir yöntem ve yaklaşım geliştirmektedir. Çalışma kapsamında geliştirilen ağırlıklandırılmış toplam kalite indeksi, nitelikli bir kamusal mekân deneyiminin sağlanmasını ve kamusal mekân kalitesinin artırılması için yerel-özgün göstergelerin belirlenmesini ve ağırlıklandırılmasını sağlamaktadır. Önerilen modelin tasarımcıları, plancıları, kamu kurumlarını ve sivil toplum kuruluşlarını yönlendirici bir çerçeve oluşturması beklenmektedir.
İndirmeler
Referanslar
Carmona, M. (2010). Contemporary public space, part two: classification. Journal of Urban Design, 15(2), 157-173.
Carmona, M., & De Magalhaes, C. (2006). Public space management: present and potential. Journal of Environmental Planning and Management, 49(1), 75-99.
Carr, S. (1992). Public space. Cambridge University Press
Conzen, M. R. G. (1960) Alnwick Northumberland: A Study In Town-plan Analysis, Institute of British Geographers Publication 27 (George Philip, London).
Ewing, R., & Clemente, O. (2013). Measuring urban design: Metrics for livable places. Island Press.
Gehl, J. (1987). Life between Buildings. New York: Van Nostrand-Reinhold.
Greene, S. (1992). Cityshape communicating and evaluating community design. Journal of the American Planning Association, 58(2), 177-189.
Jacobs, J. (1961). The death and life of great American cities. New York:
Kaplan, R. (2001). The nature of the view from home psychological benefits. Environment and behaviour, 33(4), 507-542
Madanipour, A. (1999). Why are the design and development of public spaces significant for cities? Environment and Planning B, 26, 879-892
Mehta, V. (2013). The street: a quintessential social public space. Routledge.
Moudon, A. V. (1994). Getting to know the built landscape: Typomorphology. In K. A. S. Franck & H. Lynda (Eds.), Ordering Space: Types In Architecture And Design (pp. 289–311). New York: Van Nostrand Reinhold.
Nasar, J. L. (1990). The evaluative image of the city. Journal of the American Planning Association, 56(1), 41-53.
Oliveira, V. (2013). Morpho: A Methodology For Assessing Urban Form. Urban Morphology. 17(1) ss.21-33.
Project for Public Spaces (2000). How to turn a place around: a handbook for creating successful public spaces. Project for Public Spaces Incorporated.
Saaty, T. L. (1977). A scaling method for priorities in hierarchical structures. Journal of Mathematical Psychology, 15(3), 234–281. https://doi.org/10.1016/0022-2496(77)90033-5
Saaty, T. L. (1980). The analytic hierarchy process: planning. Priority Setting. Resource Allocation, MacGraw-Hill, New York International Book Company, 287.
Saaty, T. L. (2005). Theory and Applications of the Analytic Network Process. 352.
Smith, T. Nelischer, M., & Perkins, N. (1997). Quality of an urban community: a framework for understanding the relationship between quality and physical form. Landscape and Urban Planning, 39(2), 229-241.
Whitehand, J.W. (2001). British urban morphology: the Conzenian tradition. Urban Morphology (5) ss. 103-109.
Whyte, W.H. (1980). The social life of small urban spaces.Accessed April 16, 2023.
Ek Dosyalar
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Murat Berk Evren- Azem Kuru
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
