Kentsel Morfolojide Yeni Bir Yöntem: Fraktal Boyut Metodu, Bodrum Örneği
Anahtar Kelimeler:
Fraktal boyut- Mekânsal Büyüme- Kentsel MorfolojiÖzet
En basit tanımlaması ile şekil bilgisi olarak tanımlanabilen “morfoloji” kavramı, kent planlama disiplininde kentlerin fiziksel dokusunu tanımlayan öğelerin bir araya geliş sürecinde, dokuda gözlenen desenin ve değişimin incelenmesi olarak ele alınmaktadır. Kentsel mekândaki bu desen ve değişimler, farklı yerleşmelerin kendilerine özgü dokular ile açıklanmasını sağlamaktadır. Değişimlerin dinamik yapısı ve bu sürece etki eden parametrelerin tanımlanması, mekânı algılama, şekillendirme ve tanımlamayı kolaylaştırmaktadır. Kentsel morfoloji, kentsel formun değişim biçimini incelemesi bakımından özellikle kent yönetimlerinin ve kentsel tasarımcıların ilgisini çekmektedir. Kentsel nüfus oranındaki radikal artışlara dayalı mekânsal gelişme talep ve eğilimleri, doğal kaynak ve değerler üzerinde ve çevresel ayak izi bağlamında olumsuz etkilere neden olduğu söylenebilir. Kentleşme olgusu, hızla artan kentsel nüfus ve bu nüfusun mekânsal dağılımı sorunu üzerinde şekillenmekte ve günümüzde ülkelerin en çok üzerinde durduğu konulardandır ve yirminci yüzyılda kentsel planlama gündeminin ana teması kentsel büyüme olgusunun sınırlanması olduğunu söylemek mümkündür. Dünya nüfusunun artması, kır–kent nüfusu dağılımı, bu dağılımın sosyo–ekonomik, çevresel sonuçlarının neler olabileceği, hızla büyüyen kentlerin nasıl kontrol edilebileceği konuları güncel gündemi kaplamaktadır. Kent planlamasının her zaman gündeminde olan kentsel büyüme biçimi ve kentsel dokunun zaman içindeki dinamik yapısını analiz etmek için bir dizi mekânsal çözümleme tekniklerinin son yıllarda tercih edildiğini söylemek mümkündür. Bu bağlamda, “kent morfolojisini doğru ölçmek” kent planlama çalışmaları açısından önemli bir konu başlığı olarak öne çıkmaktadır. Çalışma bu başlıktan yola çıkarak, kentsel büyüme olgusu ve bu olgunun mekânsal yansıması olarak biçimlenen kentsel makroformlarının ölçümünde yeni bir yaklaşım olan fraktal boyut analizini Bodrum ilçe sınırı üzerinden okumayı amaçlamıştır. Çalışma, bu amaçlara ulaşabilmek için belirtilen kabuller ve kısıtlılıklar çerçevesinde Bodrum kent sınırları üzerinden 2006 - 2015 yıllarına ait kentsel mekânın analizine yönelik yöntem önerisi ortaya koymayı hedeflemektedir. Bodrum’un kentsel büyüme biçimi ile kentsel doku arasındaki ilişkinin analiz edilmesi için fraktal geometriden yararlanılmıştır. Fraktal geometri, kentsel dokunun mekânsal organizasyonunun analizi için kullanılmıştır ve kentsel dokuda ortaya çıkan değişimi fraktal boyuttaki farklılaşmayla ölçmektedir. Çalışmanın sonucunda, Bodrum’un kentsel büyüme biçiminin kentsel saçaklanma özelliğinde olduğu ve fraktal boyut özelliği taşıdığı ortaya koymaktadır.
İndirmeler
Referanslar
Ball, P. (2004). Critical mass: how one thing leads to another, London: Arrow Books. Batty ve Logley, 1987.
Benguigui, L. ve Daoud, M. (1991). Is the suburban railway system a fractal? Geographical Analysis, 23, 362–368Batty ve Longley, 1994;
Batty, M. (1995). New ways of looking at cities, Nature, 377, 574.
Batty, M. ve Xie, Y. (1996). Preliminary evidence for a theory of the fractal city. Environment and Planning A, 28, 1745–1762. Bovill, 1996;
Chen, Y. (2013). Fractal analytical approach of urban form based on spatial correlation function, Chaos, Solitions ve Fractals, 49, 47-60.
De Keersmaecker, M.-L., Frankhauser, P. ve Thomas, I. (2003). Using fractal dimensions for characterizing intra-urban diversity: the example of Brussels, Paper presented at the ERSA 2003 Congres September 2003 in Jyvaskyla, Finland. Kaya ve Bölen, 2006.
Kocataş A., (2010) Ekoloji-Çevre Biyolojisi. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir.
Mandelbrot, B.B. (1967). How long is the coast of Britain? Statistical self-similarity and fractional dimension , Science, 156, 636-638.
Mandelbrot, B.B. (1977). Fractals: Form, chance ve dimension. San Francisco, USA: W.H. Freeman. Mandelbrot, B.B. (1983). The Fractal geometry of nature, San Francisco, USA: W.H. Freeman.
Mcadams, M. A. (2007). Fractal analyses and the urban morphology of a city in a developing country: A case study of İstanbul, Marmara Coğrafya Dergisi, 15, 150-
Çubukcu, K. M. ve Çubukcu, E. (2009). Safranbolu’da mekânsal doluluk verimliliğinin fraktal boyut ile incelenmesi, DEÜ CBS Sempozyumu, İzmir Chen, 2012; Sun ve diğer., 2007.
Shen, G. (2002). Fractal dimention and fractal growth of urbanised areas, International Journal of Geographical Information Science, 16 (5), 419-437.
Shen, G. (1997). A fractal dimension analysis of urban transportation networks. Geographical ve Environmental Modelling, 1, 221–236.Thomas ve diğer., 2007.
Yanyan, W., Jıejun, H., Junjun, Z., Yanbin, Y. ve Fawang, Y. (2008). Analysis of Yiwu, Urban expansion and spatial morphologic changes based on fractal and RS, International Symposium on Computational Intelligence and Design, 203-206.
http://www.bodrumstratejikplan.com/ http://sustainabledevelopment.un.org
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2022 Gizem Erdoğan- K. Mert Çubukçu
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
