Tarihi Bir Caddenin Morfolojik Değişimini Gazete Haberleri Üzerinden Değerlendirmek: Adana Abidinpaşa Caddesi Örneği

Özet

Çalışmanın amacı Adana tarihi kent merkezinin ana akslarından birisi olan ve Roma Dönemi'nden kaldığı tahmin edilen Abidinpaşa Caddesi'nin 1938 ve 2018 yılları arasında ge- çirdiği fiziki değişimi, çalışma alanında meydana gelen gelişmelerin dönemsel olarak takip edilebileceği yerel bir gazete üzerinden takip ederek, çalışma alanında meydana gelen kentsel ve yapısal ölçekteki morfolojik değişimin sosyal bağlamdaki etkilerini araştırmaktır. Bu kap- samda Abidinpaşa Caddesi'nin morfolojik değişimi, caddeyi oluşturan yapı adaları çalışma alanının sınırı kabul edilerek, ulaşılabilen en eski harita tarihi olması dolayısıyla 1938 tarihin- den 2018 tarihine kadar geçen süreç içerisinde, Conzen'in geliştirmiş olduğu coğrafya temelli morfoloji yaklaşımı bağlamında değerlendirilmiştir. Değerlendirme, çalışma alanını gösteren çeşitli yıllara ve niteliklere sahip haritalar, hava fotoğrafiarı ve arşiv fotoğrafiarı kullanıla- rak yapılmıştır. Adana kentine ait 1938 tarihli kadastro haritasıyla beraber 2018 yılına dair çalışma alanını gösteren halihazır harita morfolojik değerlendirmenin ana materyalini oluş- tururken, 1938-2018 yılları arasındaki fiziki değişim sokak dokusu ve dolu-boş oranına dair değişimleri gösteren şemalar üzerinden yapılmıştır. Çalışma alanının gazete haberleri üzerin- den takibi, 1918 yılından itibaren Adana ve Çukurova Bölgesi'ne dair haber içeriğine sahip yerel bir basılı yayın kaynağı olan Yeni Adana Gazetesi'nin 1938 ve 1990 yılları arasındaki arşivi kullanılarak yürütülmüştür. Yapılan değerlendirme sonucunda, Abidinpaşa Caddesi'nin 1938 yılından 2018 yılına kadar geçen süreçte sokak dokusunun büyük oranda korunduğu, yapı yoğunluğunun ve çalışma alanında bulunan yapıların kat yüksekliklerinin büyük bir artış gös- terdiği gözlemlenmiştir. Gazete haberleri üzerinden yapılan okuma ile Abidinpaşa Caddesi'nin farklı dönemlerde halk arasında Doktorlar Caddesi ve Bankalar Caddesi gibi çeşitli isimlerle anılmasının ardında yatan sebepler bu kullanımların ortaya çıkmasında etkili olan gelişmelerin konu olduğu gazete haberleri üzerinden tespit ve teyit edilmiştir. Söz konusu farklı adlandırma- ların oluşumunun çalışma alanında bulunan yapısal kent imgelerinin dönemsel fiziki ve sosyal koşullarına paralel nitelikte olduğu görülmüştür. Çalışma alanında meydana gelen fiziki deği- şim, farklı dönemlerde özgün kentsel imgelerin oluşmasına katkıda bulunurken, imgesel değer taşıyan dokuda meydana gelen radikal değişimlere rağmen kentli belleğinde bazı imgelerin hala korunduğunu da göstermiştir.