Türkiye’de Kırsal Morfoloji ve Değişen Doku Tipolojilerinin Çözümlenmesi
Anahtar Kelimeler:
kırsal morfoloji- kırsal alan planlaması- doku tipolojileri- Türkiye köyleri- diskriminant analiziÖzet
Toplumların devamlılığı için asıl olan dinamiklerin başında gelen üretim kavramı doğası gereği her daim kırsal alanlar ile doğrudan ya da dolaylı ilişkiler içerisinde olmuştur. Kırsal yerleşimler, kent planlama disiplinin başından itibaren en önemli konu başlıklarından birisi olmuştur. Türkiye’de planlama sisteminin sahip olduğu tümden gelim anlayışı nedeniyle kırsal yerleşimler; mevcut plan hiyerarşisinde kendine, sahip olduğu potansiyeli ortaya çıkaracak şekilde yer bulamamaktadır. 1980’li yıllarda irdelenen kırsal doku, Sharp’ın “Bir Köyün Anatomisi” kitabından sonra bir tanımlama olarak ortaya çıkmış, doku tipolojileri ikili veya üçlü olarak ele alınmış ve sadece tanım olarak kalmıştır. Genel bir kabul olarak ortaya konan ve genel kabullerle yerleşimlerin özellikleri ile tariflenen kırsal morfoloji sınıflandırmalarının kırsal alan planlamasında yetersiz kalması, kırsal alanların artan bir ivmeyle değişime uğraması nedeniyle, bu çalışma kırsal morfolojiyi baz alarak geçmişte yapılan tanımlamalara halen uyumlu olup olmadıkları ve sadece toplu ve dağınık köyler olarak sınıflanan köylere bu genelleme üzerinden planlama yapılıp yapılamayacağını test etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla çalışmada, ilk olarak Türkiye’nin kırsal yerleşmeler morfolojik yapılarına bağlı olarak topografya, nüfus, kente uzaklık, sosyal donatılar, ekonomik yapıları ve karşılaştıkları sorunlar açısından irdelenerek, doku tipolojileri açısından temel benzerlikler ve farklılıklar ortaya konmaktadır. Çalışmada, yerel net üzerinden oluşturulan ve 10.000 üzerinde köyü kapsayan bir veritabanı esas alınarak, 9 il 1337 kırsal yerleşim için diskriminant analizi uygulanarak morfolojik karakteristikleri üzerinden benzerlikler ve farklılıklar ortaya konmuştur. Sonuçlar, kırsal morfolojik yapının, yerleşim türleri arasındaki farklılaşmada en önemli etkenin onaylı yerleşim planı olup olmaması olduğunu, bunu idari yapı ve iklim yapısı/coğrafi bölgelerin de belirlediğini göstermektedir. Sonuçlar ön bulgular olup, daha detaylı irdelemeler devam etmektedir. Bu nedenle sonuçların genellenmemesi gerekmektedir.
İndirmeler
Referanslar
Arendt, R. (2017). Rural by design: Planning for town and country, Routledge.
Bullock, A., Stallybrass, O., Trombley, S., & Eadie, B. (1977). The Fontana dictionary of modern thought, Collins London.
Conzen, M.P. (2001). The study of urban form in the United States. Urban morphology, 5(1), 3-14.
Conzen, M.R. (1966). Historical townscapes in Britain: a problem in applied geography. Northern geographical essays in honour of GHJ Daysh, 56-78.
Cowan, R. (2005). The dictionary of urbanism, Streetwise press.
Fathy, H. (1986). Natural energy and vernacular architecture: Principles and Examples with Reference to Hot Arid Climates, The University of Chicago Press, Chicago.
Gallent, N., Juntti, M., Kidd, S., & Shaw, D. (2008). Introduction to rural planning. Routledge. Gebauer, M., & Samuels, I. (1981). Urban morphology: an introduction joint centre for urban design. Research Note 8 (Oxford Polytechnic, Oxford).
Jha, A. (2011). An unexplored solution for sustainable Urban Planning - Study of traditional rural settlement patterns. Accessed 30th of November, 2018 and retrieved from http:// planningurbanoregional.blogspot.com/
Larkham, P. J. (2006). The study of urban form in Great Britain. Urban morphology, 10(2), 117.
Lozano, E. E. (1990). Community design and the culture of cities: the crossroad and the wall, Cambridge University Press.
Marshall, S., & Çalişkan, O. (2011). A joint framework for urban morphology and design. Built Environment, 37(4), 409-426.
Morris, A. E. J. (1994). History of urban form before the industrial revolution, Routledge.
Moudon, A. V. (1997). Urban morphology as an emerging interdisciplinary field. Urban morphology, 1(1), 3-10.
Pinho, P., & Oliveira, V. (2009). Different approaches in the study of urban form. Journal of Urbanism, 2(2), 103-125.
Sun, X. (2013). Comparative Analysis of Urban Morphology: Evaluating Space Syntax and Traditional Morphological Methods. Accessed 30th of November, 2018 and retrieved from http:// www.diva-portal.org/smash/get/diva2:654887/FULLTEXT01.pdf
Urban Morphology Research Group. (1990). Glossary, Accessed 15th of November, 2018 and retrieved from http://www.urbanform.org/glossary.html
Whitehand, J. W. (2007). Conzenian urban morphology and urban landscapes. Paper presented at the International Space Syntax Symposium.
Williamson, G. (2013). Reading the Urban Form: An Urban Morphological Evaluation of Downtown Sports Facilities in London and Hamilton, Ontario. University of Waterloo.
