Mekan Organizasyonunda Üretken Tasarım Üzerine Parametrik Bir Yöntem Önerisi

Özet

Geleneksel kentler, pek çok sayıda aktör ve parametrenin mekansal üretim sürecine katılması ile oluşmakta ve bu durum kent dokusunda, mekanın yerel dinamiklerini yansıtan çeşitlilikle- re olanak sağlamaktadır. Geleneksel kentlerin meydana gelmesindeki temel, çeşitli ve özgün morfoloji, oluşsal (emergent) bir üretim biçimi ile meydana gelmiştir. Bu yöntem ile kent, stan- dartlar ile değil yerel parametreler ile kendiliğinden oluşmaktadır. Oluşsal (emergent) üretim döneminden planlı döneme geçişten sonra kent mekanının yeniden üretilmesinde, yerel para- metrelerin mekansal izleri büyük ölçüde silinmiş, tek ve katı bir planlama anlayışı ile üretilme- ye çalışılan yeni kent formu yere özgü olmanın getirdiği çeşitlilik ve özgünlüğü kaybetmiştir. Planlı döneme geçiş ile mekanın yeniden üretilmesinde kentlerin niteliği sorgulanmaya başla- mış, kent ölçeği ile bina ölçeğinin birbirinden ayrı ele alınmasının kent dokusunu parçaladığı üstüne pek çok söylem geliştirilmiş ve oluşsal (emergent) şehirciliğin sağladığı üretimsel nitelik ve çeşitlilik, form ve planlama süreci üzerinden sağlanmaya çalışılmıştır. Üretken bir mekan tasarımı üzerine yeni ve kabul görmüş bir planlama metodolojisi (üretken bir tasarım yapan  ve günümüz teknolojisi ile desteklenmiş bir metot) günümüz şehircilik yazınının hala temel gereksinimlerindendir. Bu çalışma kapsamında önerilen yeni metodoloji, kent formunun üretiminde, mevcut planlama tekniklerinin yerine yeni ve üretken bir yaklaşım sunmaktadır ve yerel (yere özgü) parametre- lerin, parametrik çalışma alanına dahil edilmesi yönü ile özgündür. Çalışmanın temel amacı; oluşsal şehircilikte gözlenen çeşitliliğin günümüz kentlerine tekrar kazandırılabilmesi için, ye- rel parametrelerin mekana aktarımını sağlayan algoritma temelli bir tasarım metodolojisinin oluşturulmasıdır. Önerilen yöntem ile kent formu, yerel parametrelerin kent formunu denet- leyen ölçütler olarak tanımlanması, sınıflandırılması ve sonrasında kent formunu oluşturan algoritmaya denetimci (atractor points) olarak eklenmesi ile parametrik olarak modellenmek- tedir. Morfolojik analizler ile toplanan ve formu oluşturan temel parametreler; "denetim" ve "üretim" olmak üzere iki temel kategoride sınıflandırılmaktadır: Denetim parametreleri yere uygunluk derecesinden sorumlu iken üretken (generative) parametreler ise kent formunun çe- şitliliği ile ilgilidir. Denetim ve Üretim Parametreleri, yerel dokunun kentsel ve yapısal özelliklerini temsil etmek- tedir ve genelden özele; Yapı Adası Dokusu, Yapı Adası-Parsel İlişkileri, Parsel Dokusu, Yapı- Parsel İlişkileri, Yapısal özelliklere ilişkin Parametrelerden oluşmaktadır. Çalışma alanı olarak planlı ve plansız olmak üzere iki farklı kent dokusunu bir arada barın- dıran İstanbul, Levent Bölgesi seçilmiştir. İlk etapta çalışma alanının detaylı morfolojik ana- lizleri yapılmış, farklı karakteristik özelliklere sahip kent dokularının morfolojik parametreleri çözümlenmiştir. İkinci etapta ise yukarıda bahsi geçen yöntem aracılığı ile yerel parametrelerin üretken bir algoritmada kullanılması ile oluşsal kent üretiminde olduğu gibi uygulama alanına ait parametreleri yansıtan, çeşitlilik ve yerellik gösteren bir mekanın üretimine dair metodolojik bir deneme yapılmıştır. Çalışmanın sonuç bulguları; metodolojiye katılan parametreler ile yerellik ölçütünün arasın- daki bağı gözlemleme fırsatı sunarken, çalışma ile elde edilen üretken kent formu, katı bir plan ile elde edilen formla karşılaştırıldığında oluşsal kentlere benzer morfolojik çeşitlilikler oluşturduğu gözlenmiştir.