İstanbul’un Çeper Kuşak Gelişim Süreci
Anahtar Kelimeler:
Çeper kuşak alanı- kent morfolojisi- kent planlama- kentsel tasarım- ekolojik planlamaÖzet
Kent morfologları ve coğrafyacılar çeper kuşak alanı kavramını 1960’lı yıllardan beri morfolojik (biçimbilimsel) açıdan ele almaktadır. 1990’lı yılların sonları itibariyle ise, çeper kuşak alanı kavramına kentsel planlama ve kentsel tasarım literatüründe artan bir ilgi olmuş ve çeper kuşak alanlarının kent ekolojisi ve sürdürülebilir gelişim açılarından önemi vurgulanmıştır. Çeper kuşak kavramı, farklı planlama yaklaşımlarının etkilerini, çeper kuşakların yerlerini ve fonksiyonlarını anlamak ve bu alanların kente kattıkları değeri kavramak açısından önemlidir. Çoğunlukla kent mirası ve ekolojik koridor özellikleri gösteren çeper kuşak alanları, ekolojik sürdürülebilirlik açısından önemlidir ve doğal alanları kentin negatif etkilerine karşı koruyan bir tampon bölge yaratırlar. Ancak, hızlı artan nüfus ve yeni gelişim alanlarına duyulan ihtiyaç sonucunda, özellikle iç çeper kuşak alanlarının yabancılaşmaya maruz kaldığı tespit edilmiştir. Çeper kuşak yabancılaşması, İstanbul’un tarihsel gelişim sürecinin temel problemlerinden biri olarak ele alınmalıdır. Bu çalışma, İstanbul’un çeper kuşak oluşumu ve değişiminin, farklı kentsel büyüme etaplarıyla ilişkili anlaşılması için bir kavramsallaştırma sunmayı amaçlamaktadır. Çalışmada, İstanbul’un tarihi ve coğrafik yapısı içinde, iç ve orta çeper kuşak alanları analiz edilerek değerlendirilmiş; çeper kuşak alanlarının oluşum, değişim ve yabancılaşma süreçleri üzerinden bir çeper kuşak süreç modeli oluşturulmuştur.
İndirmeler
Referanslar
Barke, M. (1990). Morphogenesis, fringe belts and urban size: an exploratory essay, in Slater, T.R. (ed.) The built form of Western cities, Leicester University Press 279-97, Leicester.
Barke, M. (1982). Beyond the urban growth map: suggestions for more analytical work in urban morphology. Teaching geography, 7(3), 111-115.
Conzen, M.R.G. (1962). The plan analysis of an English city centre. in Norborg, K. (ed.) Proceedings of the International Geographical Union Symposium in Urban Geography, Lund 1960 (Gleerup, Lund) 383-414.
Conzen, M.P., & Kubat, A. S. (2016). An Overview to Urban Morphology with Conzenian School and Tradition, Michael P. Conzen Semineri, 22-24 Mart 2016, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Conzen, M.P. (2009). How cities internalize their former urban fringes: a cross-cultural comparison. Urban Morphology 13, 29-51.
Ducom, E. (2003)., “Fringe Belts and Planning: a French example”, Urban Morphology 7, 103-4.
Ducom, E. (2008). Fringe belt analysis in France: A Conzenian approach to urban renewal, Environment and Planning B: Planning and Design.
Durusoy, E. Cihanger, D. (2016) ‘Historic Landscape vs. Urban Commodity? The Case of Yedikule Urban Gardens’, İstanbul.
Gu, K. (2010). Exploring the fringe belt concept in Auckland: An urban morphological idea and planning practice, New Zealand Geographer 66, 44-60.
Hazar, D. (2012). Fringe Belts in the Process of Urban Planning and Design: Comparative Analyses of Istanbul and Barcelona, MSc. Thesis, Istanbul Technical University, Interdisciplinary Urban Design Program, Istanbul.
Hazar, D., & Kubat, A. S. (2015). Fringe belts in the process of urban planning and design: Comparative analyses of Istanbul and Barcelona, ITU A|Z Vol. 12 No.1, March 2015, 53-65, Istanbul.
Hazar, D., & Kubat, A. S. (2016). The Fringe Belt Development Process of Istanbul, Eds: Wowo Ding. Proceedings Book, ISUF 2016 XXIII International Conference: Urban Morphology and the Resilient City, 423-433.
Hopkins, M. I. (2012). ‘The ecological significance of urban fringe belts’, Urban Morphology, 16(1), 41-54.
IMP (2006) ‘1/100.000 Konut ve Yaşam Kalitesi Grubu Çalışmaları’.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) (2009) ‘1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı Raporu’, Kropf, K. (2009) ‘Aspects of urban form’, Urban Morphology 13 (2), 105-20.
Kuban, D. (1996) İstanbul, Bir Kent Tarihi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı İstanbul.
Kubat A.S., (2018) “Exploring The Fringe Belt Phenomenon in The case of Istanbul” CyNUMCyprus Network of Urban Morphology, “Urban Morphology in South-Eastern Mediterranean Cities: Challenges and Opportunities”, Plenary (davetli konuşmacı), Nicosia, Kıbrıs.
Kubat A.S., Gümru B., (2014) “Investigating the fringe belt concept: The case of Istanbul”, Turkey ISUF-21st International Seminar on Urban Form, Proceedings book (Ed: V. Oliveria), ISUF-21st International Seminar on Urban Form, Porto, Portekiz.
Kukina .I. (2006) Fringe Belts and the Planning of Russian Cities”, Urban Morphology 10, 145-6
Pereira, J. A., & Meneguetti, K. S. (2011). Urban fringe belts in planned new towns: the case of Maringá–Brazil. In unpublished paper presented to the Eighteenth International Seminar on Urban Form, Montréal, Kanada.
TÜİK (2018). İstanbul 2018 nüfusu. http://www.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 16.06.2018.
Ünlü, T. & Baş, Y. (2016). Multi-nuclear growth patterns in a rapidly changing Turkish city: a fringebelt perspective, Urban Morphology 20 (2), 107-21.
Vilagrasa, J. (1990). The fringe-belt concept in a Spanish context: the case of Lleida. in Slater, T. R. (ed.) The built form of Western cities. Leicester University Press 300-18, Leicester.
Whitehand, J.W.R. (1972). Building cycles and the spatial pattern of urban growth. Transactions of the Institute of British Geographers 56, 39-55.
Whitehand, J.W.R. (2005). Urban morphology, urban landscape management and fringe belts, Urban Design 93, 19-21.
Whitehand, J.W.R. Morton, N.J. (2006). The fringe belt phenomenon and socioeconomic change, Urban Studies 43, 2047-66.
Whitehand, J.W.R. Gu, K. Whitehand, S. (2011). Fringe belts and socioeconomic change in China, Environment and Planning B: Planning and Design 38, 41-60.
Çevrimiçi (online) Kaynaklar
Url-1: Kuzey Ormanları Savunması, http://www.kuzeyormanlari.org/2014/06/22/doga-katliaminiki-kardesi-3-kopru-3-havalimani/.
Url-2: Üçüncü Köprü, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/son-dakika-ucuncu-kopruduzenlenen-torenle-aciliyor-40209008. Erişim tarihi: 27.11.2018.
Url-3: Üçüncü Havalimanı, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/3-havalimani-ulasim-hatlari-veucretleri-belli-oldu-40943875. Erişim tarihi: 27.11.2018.
