Kent Biçimi Araştırmalarında Karşılaştırmalı Analiz Yöntemleri: İstanbul Tarihi Yarımadası Örneği
Anahtar Kelimeler:
Kentsel Morfoloji- Kentsel Biçim- Kent Tarihi- Mekansal Dizim Yöntemi- Space Syantax- İstanbulÖzet
İstanbul’un tarihi çekirdeğinin morfolojik dönüşümünün incelendiği bu çalışmada; Tarihi yarımadanın kentsel biçiminin, din ve kültürün etkisi altında geliştiği ve bu etkilerin kentin sembolik ögelerini de oluşturduğu gerçeğinden hareketle, tarihi yarımadanın en önemli sembolik unsurlarından olan külliyelerin ve çevresindeki mahalle dokularının üzerinde yoğunlaşılmıştır. Seçilen alanların tarihi yarımadanın siluetinde etkin olmalarının yanısıra; Roma, Bizans, Osmanlı dönemlerine ait birçok anıt eser, yer altı ve yerüstü zenginliklerini de barındırıyor olmaları önemlidir. Kentsel morfoloji, kentlerin fiziksel formunu analiz eden bir yaklaşımdır. Morfolojik değişim, sosyal ve ekonomik bağlamlarla meydana gelmekte, şehrin yapılanması ve mimari dokusu üzerinde doğrudan etkisi bulunmaktadır. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı, farklı medeniyetlerin kent biçimi üzerindeki yansımalarını araştırmak ve değişen mekânların morfolojik yapı üzerindeki etkilerini belirlemek üzere; sokak, parsel ve yapı dokusu üzerindeki değişim sürecini, çeşitli ve karşılaştırmalı yöntemler eşliğinde kavramayı ve sonuçlar üretmeyi amaçlamaktadır.Tarihi yarımada içerisinde seçilen özgün karaktere sahip olan kentsel alanların biçimsel değişimleri, farklılıkları ve benzeşen özellikleri; Kentsel Morfoloji alanında önemli katkılar sağlamış coğrafyacı ve plancılardan oluşan “Conzen ekolü’nün düşünce tarzı”; bina tipolojilerinden yola çıkan “Moudon’un yaklaşım tarzı”; ve kent biçimi çalışmalarına matematiksel bir yorum kazandıran “Mekânsal Dizim yöntemi”, gibi farklı kentsel morfoloji yöntemleri ve yaklaşımları kullanılarak analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Ayrıca, tarihi haritaların sayısallaştırılması ve daha sonrasında farklı dönemlerin katmanlar halinde görüntülenebilmesi ve analiz edilebilmesi için Tarihi belgeleri inceleyen Coğrafi Bilgi Sistemleri (Historical GIS) aracı olarak kullanılmıştır. Bu çalışmanın, kentlerin morfolojik değişimini farklı yöntemler kullanarak karşılaştırmalı olarak değerlendiren ilk girişim olduğuna, bu yönü ve elde ettiği sonuçları ile Kent Morfolojisi alanına katkı sağlayacağına inanılmaktadır.
İndirmeler
Referanslar
Conzen, M. (1960). Alnwick, Northumberland: A Study in Town-plan Analysis, Institute of British Geographers London: Publication, George Philip.
Conzen, M. and Conzen, M. (2004). Thinking about Urban Form: Papers on Urban Morphology, 1932- 1998, Peter Lang.
Eldem, S.H. (1984). Türk evi: Osmanlı dönemi, Türkiye Anıt, Çevre, Turizm Değerlerini Koruma Vakfı.
Gauthiez, B. (2004). The history of urban morphology, 8(2), 71–89.
Gu, K. (2010). Urban morphological regions and urban landscape management: The case of central Auckland, New Zealand, Urban Design International, 15(3), 148–164.
Hillier, B. (1996). Space is the machine: A configurational theory of architecture, Cambridge University Press, Cambridge.
Koc, A. (2018). Morphological techniques for assessing urban form of Istanbul’s historical peninsula. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
Koç A. & Kubat A.S. (2018). Morphological Technics for Assesing Urban Form for Istanbul’s Historical peninsula. Book of Abstracts. 25th ISUF International Conference: Urban Form and Social Context: from traditions to newest demands. Krasnoyarsk 2018, 5-9 July / ed.: I. Kukina, I. Fedchenko, Ia. Chui. – Krasnoyarsk: Sib. Feder. University, Rusya.
Kubat, A.S. (1997). Morphological Characteristics of Anatolian Fortified Towns. Environment & Planning B: Planning & Design, 24, 95 - 123, published by Pion Limited, UK.
Kubat, A.S. (1999). Morphological History of Istanbul. Urban Morphology–Journal of the International Seminar on Urban Form (ISUF), 3 (1), 28-41, Design and Print Unit, University of Central England, Birmingham. UK.
Kubat, A. S., Yasushi A., Istek C. (2001). Characterization of the street networks in the traditional Turkish urban form. Environment and Planning B: Planning & Design, 28(5), 777-795, Pion Limited, UK.
Kubat, A. S. (2010). Study of Urban Form in Turkey. Urban Morphology: Journal of International Seminar on Urban Form, 14(1), 31-48, UK.
Kuban, D. (2010). Kent ve Mimarlık Üzerine Istanbul Yazıları, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
Moudon, A. (1982). Built for Change: Urban Architecture in San Francisco, A.V. Moudon, Urban Design Program A1-15, University of Washington.
Moudon, A.V. (1997). Urban morphology as an emerging interdisciplinary field. Urban morphology, 1(1), 3–10.
Oliveira, V., Monteiro, C. and Partanen, J. (2015). A comparative study of urban form. Urban Morphology, 19(1), 73–92.
Turner, A., (2007). From axial to road-centre lines: a new representation for space syntax and a new model of route choice for transport network analysis. Environment and Planning B: Planning and Design, 34, 539–55.
Whitehand, J.W. (2007). Conzenian urban morphology and urban landscapes. International Space Syntax Symposium, volume 6.
Whitehand, J., Gu, K., Conzen, M.P. and Whitehand, S.M. (2014). The typological process and the morphological period: a cross-cultural assessment. Environment and Planning B: Planning and Design 41(3), 512–533.
