Üsküdar'ın Çeper Kuşak Gelişim Süreci
Anahtar Kelimeler:
çeper kuşak (fringe belt)- kent morfolojisi- kentsel tasarım- ÜsküdarÖzet
Çeper kuşak kavramı, farklı planlama yaklaşımlarının etkilerini, çeper kuşakların yerlerini ve fonksiyonlarını anlamak ve bu alanların kente kattıkları değeri kavramak açısından önemlidir. Tarihsel süreçte kentin mekansal büyümesinin ve kentteki farklı planlama yaklaşımlarının izlerini taşıyan çeper kuşaklar; çoğunlukla kent mirası ve ekolojik koridor özelliği gösteren ve kentin kontrolsüz bir şekilde yayılmasını önleyen alanlardır. Ancak hızlı nüfus artışlarıyla birlikte yeni gelişim yerlerine duyulan ihtiyaç sonucu bu alanlar arazi kullanımındaki değişiklikler ile hızlı bir değişim ve dönüşüm sürecine girmişlerdir. Hızla büyüyen kentlerde açık alanlar, yeşil alanlar, tarihi ve kültürel değere sahip olan bostanlık alanlar kentin en zor korunan ve kırılgan yapıda bulunan alanlarıdır. Üsküdar'da özellikle Cumhuriyet'in ilanından sonra gelen göç dalgası ve aşırı kentleşmeye paralel olarak kentsel mekana yapılan müdahaleler, çeper kuşak alanlarının süreç içerisinde yok olmasına neden olmuştur. En temel amacı geçmişten günümüze kadar olan süreçte, Üsküdar'ın geçirmiş olduğu morfolojik değişim sürecinin ortaya konul- ması olan bu çalışma, Üsküdar'ın iç çeper kuşak alanının oluşum, değişim ve yabancılaşma süreçlerini dönemsel olarak ele almaktadır. Köklü tarihi geçmişi ve kendine özgü karakteriyle İstanbul'un en önemli yerleşim yerlerinden biri olan kentte, söz konusu değişimin boyutunu anlamak amacıyla bu süreçler yapı adası bazında yapılan detaylı çalışmalar üzerinden incelenmiştir.
İndirmeler
Referanslar
Alpay, B. (2010), Üsküdar Tarihi Kent Dokusu ve Ulaşım Sisteminin İrdelenmesi, Mimarist Dergisi, 4, 58-63.
Arslan, N. (1992). Gravür ve Seyahatnamelerde İstanbul (18. Yy sonu ve 19. Yy), İBB Kültür Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
Barke, M. (1990). Morphogenesis, fringe belts and urban size: an exploratory essay, in Slater, T.R. (ed.) The built form of Western cites, Leicester University Press 279- 97, Leicester.
Barke, M. (1982). Beyond the urban growth map: suggestons for more analytcal work in urban morphology. Teaching geography, 7(3), 111-115.
Conzen, M.R.G. (1962). The plan analysis of an English city centre. in Norborg, K.(ed.)Proceedings of the Internatonal Geographical Union Symposium in Urban Ge- ography, Lund 1960 (Gleerup, Lund) 383-414.
Conzen, M.R.G. (1960) 'Alnwick, Northumberland: A Study in Town-Plan Analysis', The Institute of British Geographers 27, London.
Conzen, M.P. (2009). How cites internalize their former urban fringes: a cross-cultural comparison. Urban Morphology 13, 29-51.
Coşkun, N. (2004). Yaşayan Organik Kente Bir Örnek: Üsküdar, Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Çeçener, H., B. (2010). Üsküdar'ın Önlenemeyen Yozlaşması, Mimarist Dergisi, 4, 4043.
Dağtaş, S., Tokay, H. (2010). Üsküdar Meydanını Tanımlayan Öğeler, Bu Öğelerin Tarihsel Süreçteki Değişimi ve Meydana Etkileri, Mimarist Dergisi, 4, 49-57.
Ertuğrul, A. (2011). XIX. Yüzyıl İstanbul Kentsel Dönüşümü'nde Üsküdar ve Ko- ruma Sorunları, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Gu, K. (2010). Exploring the fringe belt concept in Auckland: An urban morphologi- cal idea and planning practce, New Zealand Geographer 66, 44-60.
Hasol, D. (2010). Üsküdar Anıları, Mimarist Dergisi, 4, 44-48.
Hazar, D. (2012). Fringe Belts in the Process of Urban Planning and Design: Compa- ratve Analyses of Istanbul and Barcelona, MSc. Thesis, Istanbul Technical University, Interdisciplinary Urban Design Program, Istanbul.
Hopkins, M. I. (2012). 'The ecological signifcance of urban fringe belts', Urban Morphology, 16(1), 41-54.
Özgül İ. (2016). Üsküdar'ın Kentsel-Mekansal Dönüşümü Bağlamında Rum Mehmed Paşa Camisi'nin Koruma Sorunları, Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kültür Yarlıklarını Koruma Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
Kubat, A.S. (2019). 'Exploring the Fringe-Belt Phenomenon in a Multi-Nuclear City: The Case of Istanbul', ICONARP, Yol. 7, pp: 95-134.
Kubat, A.S., Hazar, D. (2018). İstanbul'un Çeper Kuşak Gelişim Süreci, Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu Bildiri Kitabı, 693-711.
Kuban, D., 1993. Koloni Şehrinden İmparatorluk Başkentine, Tarih Yakfı İstanbul Dergisi, 4, 10-24.
Kubilay, A.Y. (2010). İstanbul Haritaları 1422-1922, Denizler Kitapevi, İstanbul.
Konyalı, İ.H. (1976). 'Abideleri ve kitabeleriyle Üsküdar Tarihi', Cilt I, Yeşilay Ce- miyeti Yayınları, İstanbul.
Konyalı, İ.H. (1977). 'Abideleri ve kitabeleriyle Üsküdar Tarihi', Cilt II, Yeşilay Ce- miyeti Yayınları, İstanbul.
Whitehand, J.W.R. (1972). Building cycles and the spatal patern of urban growth. Transactons of the Insttute of Britsh Geographers 56, 39-55.
Whitehand, J.W.R. (2005). Urban morphology, urban landscape management and fringe belts, Urban Design 93, 19-21.
Whitehand, J.W.R. And Morton, N.J. And Hopkins, M.I.W. (2003) 'Fringe belts and city planning: reality and potential', in Petruccioli, A., Stella, M. and Strappa, Ge. (eds) The planned city? ISUF International Conference Yol. 2 (Uniongrafica Corcelli, Bari) 742-8.
Çevrimiçi Kaynaklar
Url-1: https://kulturenvanteri.com/yer/salacak-plaji/#16/41.020542/, Erişim tarihi: 07.04.2021
Url-2: http://www.eskiistanbul.net/tag/selimiye/, Erişim tarihi: 07.04.2021 Url-3: http://www.eskiistanbul.net, Erişim tarihi:12.03.2021
Url-4: https://cdn.iha.com.tr/Contents/images/2020/17/3280298.jpg, Erişim tarihi: 12.03.2021
Url-5: http://www.mustafacambaz.com/details.php?image_id=21455, Erişim tari- hi:12.03.2021
Url-6: https://www.ibb.istanbul/News/Detail/35195, Erişim tarihi:12.03.2021
