Tarihi Kent Dokularında Morfolojik Bölgeleri Belirlemek: Tarihi Yarımada-Aksaray Örneği
Anahtar Kelimeler:
Morfolojik bölgeleme- Mülkiyet ilişkileri- Tarihi Yarımada- Yapı adası- Kentsel morfolojiÖzet
Kentsel dokuda yapılacak bir çalışma, ancak morfolojik bir araştırma alanında, kentin oluşum tarihini, biçimini, kenti oluşturan 'tip'lerin her birini ve bu 'tip'lerin bir araya gelme şekillerini incelemeye olanak sunarak plancı, mimar ve yöneticileri; fiziksel ve sosyolojik birçok paradigmanın sistemleşerek oluşturduğu şehir konusunda üretme, geliştirme veya koruma alanlarındaki yetkinliğin sağlanması noktasında besler. Söz konusu kentsel morfoloji araştırmalarında, kent formundaki dönüşümlerin tarihsel süreç içerisinde ele alınma biçimini, şehir planlamanın temeli olan mülkiyet kavramından bağımsız düşünmek imkansızdır. Üç boyutlu kent formu iki boyuttaki mülkiyet paylaşım biçimi ve bu paylaşım biçimleri ile oluşan mülkiyet ilişkilerinin ürünü olan bir kentsel tarih ve kentsel morfoloji araştırması ile anlaşılabilir. Bu çalışmada da, kentin biçimsel dönüşümleri mülkiyet ilişkileri bağlamında irdelenmiştir. Mülkiyet ilişkilerinin kent formunun gelişimini nasıl etkilediği, tarihi kentsel dokularda değişimin tarihsel süreç içerisinde nasıl analiz edilebileceği sorunlarına cevap aranmıştır. Kentsel morfolojide İngiliz Morfoloji Okulu'nun temel konseptlerini oluşturan M.R.G. Conzen'in, kentin tarihi periyodlar içerisindeki dönüşümüne bağlı kalarak tanımladığı morfolojik bölgeleme (morphological regions) teorisi ve uygulamaları üzerine çalışmaları incelenmiştir. Morfolojik bölgeleme, Conzen'in kent planı, bina dokusu ve bina kullanım analizleri bağlamında karakterize ettiği 4 temel kategoriden oluşmaktadır. Bu morfolojik analiz yöntemi, kentin biçimsel oluşumunda öncelikli olarak etkin olduğu savunulan mülkiyet kavramı ve mülkiyet ilişkilerini dikkate alarak farklı medeniyetlerin şekillendirdiği morfolojik katmanlarıyla İstanbul Tarihi Yarımada çalışması üzerinde geliştirilmiştir. Araştırmada, yapı adaları bazında sokak, bina ve parsellerin incelendiği detay analizler, Tarihi Yarımada'nın önemli ulaşım akslarının kesiştiği Aksaray bölgesi özelinde uygulanmıştır. Osmanlı Dönemi'nin son yılları ile Cumhuriyet'in ilk yılları arasında gerçekleşen modernleşme süreci ile kent dokusunda ve yapı adalarında meydana gelen dönüşümler, Pervititch ve güncel halihazır haritalar üzerinden yapılan okumalarla analiz edilmiştir. Tarihi Yarımada'da uygulanan büyük ölçekli projelerin tarihi kent üzerinde yarattığı yıkım ve dönüşüm gözlemlenmiştir. Morfolojik bölgeleme ile belirlenen karakter alanların kentin gelişiminde, karar alma süreçlerinde ve koruma planlarına altlık oluşturabilecek bir sınıflandırma ile değerlendirilmesinin gerekliliği vurgulanmıştır.
İndirmeler
Referanslar
Baş Y. (2010) Production of Urban Space as the Reproduction of Property Relations Morphogenesis of Yenişehir - Ankara, PhD Thesis, METU.
Barret H. J. (1996) Townscape Changes and Local Planning Management in City Conservation Areas: the Example ofBirmingham and Bristol, PhD Thesis, University ofBirmingham.
Bienstman H. (2007) Morphological Concepts and Landscape Management: The Cases of Alkmaar and Bromsgrove, PhD Thesis, University ofBirmingham.
Cem İ. (2007) Türkiye'de Geri Kalmışlığın Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Conzen M. R. G. (1960) Alnwick Northumberland a study in town-plan analysis, The Institute of British Geographers, London.
Conzen M. R. G. (2004) Thinking About Urban Form: Papers on Urban Morphology 1932-1998, Peter Lang, Bern.
Çelik Z. (1993) The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century, University of Califomia Press, Berkley.
Davies M. (2007) Property: Meanings, histories, theories, Routledge-Cavendish, New York.
Gül M. (2012) The Emergence of Modem Istanbul: transformation and modemisation ofa city, I.B. Tauris, London.
Günay B. (1999) Property Relations and Urban Sapce, METU, Ankara.
Günay B. (2006) 'Şehircilik - Planlama - Tasarlama - Mimarlık - Peyzaj', Planlama Dergisi, Vol. 4, p.
-22.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2003) Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Analitik Etüd Paftaları, Planlama ve İmar Müdürlüğü.
Kuban D. (1996) İstanbul Bir Kent Tarihi: Bizantion, Kostantionopolis, İstanbul, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul.
Kuban D. (1998) Kent ve Mimarlık Üzerine İstanbul Yazıları, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul. Kubat A. S. (1999) "The morphological history oflstanbul", Urban Morphology, Vol. 3(1), p. 28-41.
Küçük E. (2014) Experiencing Urban Morphology Development In Terms Of Urban Property Relations: Cases from Historical Peninsula, Master Thesis, ITU.
Lefebvre H. (2009) State, Space, World: Selected Essays, University ofMinnesota Press, Minneapolis. Moudon A. V. (1994) 'Getting to Know the Built Landscape: Typomorphology', in Ordering Space:
Types in Architecture and Design, edited by Karen A. Franck, Lynda H. Schneekloth, Van
Nostrand Reinhold, New York.
Moudon A. V. (1997) "Urban morphology as an emerging interdisciplinary field", Urban Morphology, Vol. 1, p. 3-10.
Pinon P. (1998) 'The Parceled City: Istanbul in the Nineteenth Century', in Rethinking XIXth Century City, edited by Attilio Petruccioli, Aga Khan Program for Islamic Architecture at Harvard University and the Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, p. 45-64.
Tekeli İ. (2010) Türkiye'nin Kent Planlama ve Kent Tarihleri Araştırmaları Yazıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Whitehand J. W. R. (2001) "British urban Morphology: the Conzenian tradition", Urban Morphology, Vol. 5(2), p. 103-109.
Whitehand J. W. R. (2007) ' Conzenian Urban Morphology and Urban Landscapes', 6th International Space Syntax Symposium, İstanbul.
Whitehand J. W. R. (2009) 'The structure of urban landscapes: strengthening research and practice', Urban Morphology, Vol. 13(1), p. 5-27.
Url-1. (http://www.cca.qc.ca/en/collection/2125-a-plan-for-istanbul), Erişim tarihi: 06.03.2014. Url-2. (http://1.bp.blogspot.com/-
ai98ipN_sgk/Tz_XX7I_kXI/AAAAAAAAAIA/YwP7KkflTwA/sl600/07+(2).jpg ), Erişim tarihi:
04.2014.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2022 Ezgi Küçük- Ayşe Sema Kubat
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
